رباعی- مستزاد قالبی شعری است که از ترکیب یک رباعی با افزوده هایی موزون و قافیه دار پس از هر مصرع تشکیل شده است. نوع کم کاربردی از این قالب نیز مشاهده شده است که قسمت مستزاد پس از هر بیت رباعی آمده است. نخستین نمونه ی رباعی- مستزاد را به ابوسعید ابوالخیر نسبت داده اند و اگر این انتساب درست باشد، می توان او را مبدع این قالب دانست. پس از او شاعران دیگری همچون مسعود سعد، خواجوی کرمانی، ابن یمین فریومدی و دیگران در این قالب طبع آزمایی کرده اند، اما در هر حال تا قرن دهم هجری این قالب چندان مورد استفاده ی شاعران قرار نگرفته است و عمده ی شاعران آن متعلق به قرن دهم به بعد می باشند. در این میان از کسانی همچون اهلی شیرازی، عبدالله خان ازبک، غضنفر کلجاری و رفیعی کاشانی می توان نام برد. در دوره ی مشروطه بار دیگر استفاده از این قالب به ویژه توسط نسیم شمال رونق گرفت و از آن برای بیان مضامین اجتماعی و انتقادی استفاده شد، در حالی که تا پیش از آن از این قالب بیشتر به منظور هجو و هزل یا تفنن و هنرنمایی بهره می گرفته اند، هرچند مضامینی همچون حکمت و وعظ یا رجز نیز در این قالب سروده می شده است. در دوره ی معاصر نیز کسانی همچون نیمایوشیج و قیصر امین پور در این قالب شعر سروده اند.

کلمات کلیدی