نهج البلاغه به عنوان مشهورترین منبعی که سخنان حضرت علی علیه‌السلام در آن گردآمده است، شامل نامه هایی است که با اهداف مختلف به والیان، فرزندان و ساکنان شهرها نوشته‌اند. نامه‌ای که بنا بر قول شریف رضی خطاب به امام حسن علیه‌السلام و پس از بازگشت امیرمؤمنان علیه‌السلام از نبرد صفین نوشته‌ شده است، به عنوان نامۀ سی و یکم این کتاب شناخته می‌شود. در این پژوهش تلاش شده تا با تحلیل متنی، تاریخی و سندی و نیز بررسی منابعی که سخنان آن امام همام را پیش و پس از سید رضی نقل کرده‌اند، پژوهش جدیدی راجع به مخاطب این نامه صورت گیرد. در نتیجه، این فرضیه مطرح و تقویت شده‌است که نه امام حسن علیه‌السلام بلکه فرزند دیگر امام علی علیه‌السلام، یعنی محمد بن حنفیه، مخاطب نامه است. با قبول این مطلب، بسیاری از برداشت‌ها از نامۀ31 نیازمند بازنگری خواهد بود و یکی از دلایل مخالفان شیعه در اعتقاد به عصمت امام، که به این نامه استناد کرده‌اند، ابطال خواهد شد

کلمات کلیدی