با وجود اهمیت عصر تیموری، و رواج خلق نظیره های عظیم شاهنامة فردوسی در سده های هشتم تا اوایل سده دهم، در تذکره ها و آثار ادبی این دوره به به این آثار و سرایندگان آنها کمتر اشاره ای نشده است. وزارت نوایی و نظام دربارهای پیوسته با وی که بر جریانهای شعری این عصر تاثیرگذار بوده است، نیز در جهاتی شاعران را تشویق می کند که زمینه ای برای خلق حماسه های جدید را فراهم نمی کرده است. چه عاملی باعث سکوت آثار ادبی عصر نوایی درباره شعر حماسی متاخر فارسی شده است و از این مساله، چه نتایجی در شناخت این آثار مستفاد می شود؟ این پرسش، پرسش کانونی این جستار بوده است که با تحقیق توامان در آثار ادبی و تذکره های عصر و آثار حماسی این دوره (که عمدتاً با محوریت فرزندزادگان رستم چون برزو، جهانگیر، کریمان و جهانبخش، در کنار تداوم حضور رستم و برخی شخصیتهای حماسی عصر کیخسرو شکل گرفته اند) دلایل ذیل در این باره برجسته به نظر می رسد: وجود ترک ستیزی در روح حماسة فارسی و تعارض آن با جریانهای سیاسی- ادبی عصر نوایی، گرایش دوباره به شاهنامة فردوسی و نادیده انگاشتن نظایر آن (که شواهد آن در مقدة بایسنغری نیز مشهود است)، گرایش به غزل و شعر تعلیمی و غنایی در این حوزه های فرهنگی- ادبی، نزدیک شدن حماسة فارسی به بدنة جامعه به ویژه از سدة هشتم و در نهایت فعال بودن و فرض حوزه های کمتر شناخته شدة رشد شعر فارسی در این عصر، در خلق حماسه های طولانی به تقلید از فردوسی، اما متاثر از منابع شفاهی، چون حوزة شبه قارة هند و آسیای صغیر که جریانهای مرتبط با شاهنامه، اعم از دفترخوانی تا استنساخ و سرایش متون، در آنها قابل ردیابی است.

کلمات کلیدی