منطقه آسیای مرکزی شامل کشورهای تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، ترکمنستان و قرقیزستان است که میانِ روسیه، چین و هند قرار گرفته و از جنوب، بلوک کشورهای مسلمان، یعنی افغانستان، ایران و پاکستان آن را احاطه کرده اند. با خروج این منطقه از سیطره شوروی و با توجه به موقعیت و منابع انرژی سرشار، جایگاه مهمی در نظریه های ژئواستراتژیکی و ژئوپلیتیکی به آن اختصاص داده شد و رقابت های منطقه ای و فرامنطقه-ای و جهانی را بین کشورها و قدرت ها برای نفوذ در این منطقه و دست یابی به موقعیتی برتر در تبادلات جهانی با نفوذ در منطقه در گرفته است. در این بین، جمهوری اسلامی ایران که دارای مرزهای مشترک و زمینه های فرهنگی و تاریخی مشترک با کشورهای منطقه آسیای مرکزی است، دارای ظرفیت های بالایی در نفوذ و گسترش روابط با کشورهای منطقه است. با توجه به اینکه کشور افغانستان در سال های اخیر تحت نفوذ و سیطره ناتو و آمریکاست و اینکه مدت حضور این نیروها نیز در این کشور مشخص نیست ایران نمی تواند از آن کشور برای نفوذ بیشتر و بهتر در منطقه آسیای مرکزی استفاده کند و برنامه های خود حداقل برنامه های کوتاه مدت خود را بر اساس نفوذ از طریق افغانستان قرار دهد. همچنین نفوذ از طریق دریای خزر با قزاقستان و از آنجا کشورهای آسیای مرکزی نیز دشوار است. در این راستا، بهترین گزینه و راه برای ایران استفاده از ظرفیت های استان های هم مرز با ترکمنستان برای نفوذ و گسترش در این کشور و و به تبع گسترش نفوذ در منطقه آسیای مرکزی است. در این بین استان گلستان، به دلیل داشتن اقلیت قومی ترکمن و اشتراکات فرهنگی با این کشور، از ظرفیت های بالایی در زمینه برقراری ارتباط با ترکمنستان و کشورهای آسیای مرکزی، برخوردار است. لذا، در مقاله حاضر بر آن شده ایم که برای اولین بار با رویکرد جغرافیای سیاسی و طی مطالعاتی نظری و تحلیلی ظرفیت های استان های مرزی کشور با نمونه موردی استان گلستان را در آسیای مرکزی مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.

کلمات کلیدی