برخی از غزل­های مولوی، ویژگی­هایی دارد که ذهن خواننده را به سوی مبانی فکری آثار جریان سیال ذهن معطوف می­ کند. مقالة حاضر به بررسی مقولة زمان با استفاده از بنیان­های نظـری این تکنیـک دربارۀ زمـان در غزل­های مولوی می­ پردازد. پیش­ فرض پژوهش، پرش­های زمانی و رفت و برگشت­های مکرر به گذشته و حال در طول غزل و نیز اهمیت زمان حال در لحظة آفرینش شعر مولوی است.در یک دسته­ بندی کلی می­توان زمان در غزل وی را به دو نوع خطی و پیوسته و غیرخطی و ناپیوسته تقسیم کرد. نوع دوم زمان، غزل­ها را به لحاظ زمانی به آثار جریان سیال ذهنی نزدیک می­کند. مبنای محاسبة پرش­های زمانی در این مقاله لحظة شروع غزل است. بدین­گونه گاه مولوی بر بنیان قانون تداعی آزاد که بر قلمرو ذهن وی تسلط دارد، از زمان حال به گذشته، گاه از گذشته به حال و در مواردی ضمن مرور خاطرات گذشته به آینده سفر می­کند و در نمونه ­هایی نیز میزان پرش­ها و رفت و آمد به گذشته و حال سرعت می­ گیرد و تداوم می­یابد. این مسئله می­ تواند بر زبان، شیوه ­های روایی، چگونگی تصویرآفرینی و موارد دیگر در غزل وی تأثیر گذارد.

کلمات کلیدی