چشمه‌های حوزه آبخیز پیرانشهر یکی از منابع مهم تامین منابع آب شرب و آبیاری اراضی کشاورزی است. به همین منظور، در این پژوهش تاثیر وضعیت سنگ شناسی و فعالیت‌های کشاورزی به عنوان مهمترین عوامل موثر بر کیفیت آب این چشمه‌ها مورد ارزیابی قرار گرفته است. پس از ثبت موقعیت جغرافیایی 145 چشمه، نمونه‌برداری آن‌ها در تیر ماه 1391 انجام شد. مقدار پارامتر هدایت الکتریکی (EC) در محل نمونه‌برداری و مقدار سایر پارامترها از جمله یون‌های سدیم، کلسیم، منزیم، پتاسیم، کربنات، بیکربنات، کلر و سولفات در آزمایشگاه اندازه‌گیری گردید. پس از انجام تجزیه و تحلیل پارامترهای کیفی نمونه آب، دیاگرام پایپر نشان داد که شش تیپ آب شامل Ca- HCO3 ، Mg-HCO3، Ca-SO4،Mg-SO4 ،Na-HCO3 و Na-SO4 از چشمه های منطقه مورد مطالعه جاری است. برای بررسی تاثیر سنگ‌شناسی (7 نوع جنس سنگ) و کاربری اراضی (2 نوع کاربری اراضی) بر کیفیت آب چشمه‌ها، به ترتیب از آزمون‌های آماری تجزیه واریانس (ANOVA) و t استفاده شد. نتایج تحلیل‌های آماری نمونه آب چشمه‌ها نشان داد که پارامترهای EC،TDS ،CO32- ،HCO3- ،Cl- ، Ca2+، Mg2+ و TH در سازندهای مختلف منطقه مورد مطالعه اختلاف معنی‌داری دارند. درنهایت مقایسه میانگین پارامترهای کیفی در سنگ‌ها با آزمون دانکن صورت پذیرفت. همچنین کاربری اراضی فقط تاثیر معنی‌داری بر پارامترهای CO32-، Cl- و K+ داشت. دیاگرام گیبس بر اساس نتایج آنالیز شیمیایی نشان داد که ساختار شیمیایی آب چشمه‌ها تحت تاثیر سنگ‌شناسی منطقه است. بنابراین در اولویت اول عامل سنگ‌شناسی و در اولویت دوم عامل کاربری اراضی بر کیفیت آب چشمه‌های حوزه آبخیز پیرانشهر تاثیر معنی‌داری دارند.

کلمات کلیدی