ریزش برف سنگین از یک طرف به عنوان مخاطره اقلیمی در شهرها و محورهای مواصلاتی و از طرفی منبع ارزشمند آبی برای کشاورزی و سفره های آبی است. منطقه بیشینه برف در ایران، گره کوهستانی شمال غرب است و شناسایی شرایط سینوپتیکی وقوع ریزش های برف سنگین، مدیران و برنامه ریزان را کمک می کند. در این ارتباط هدف این مطالعه، تعیین مراکز فعالیت(شاخص سینوپتیک) و الگوهای جوی مرتبط با بارش برف سنگین شمال غرب ایران می باشد. به این منظور داده های روزانه دما و بارش فصل زمستان 12 ایستگاه سینوپتیک در دوره آماری مشترک،1989- 2010 از سازمان هواشناسی ایران استفاده گردید. در ادامه باتوجه به شاخص برف سنگین، روزهای با رخداد بارش برای هر ایستگاه شناسایی وروزهای فراگیر برف سنگین، استخراج شد. به این ترتیب تعداد 74 روز به عنوان روز همراه با بارش برف سنگین در منطقه شناسایی گردید. به منظور تعیین مراکز و الگوهای جوی، داده های رقومی روزانه ارتفاع سطح 500 هکتوپاسکال برای محدوده جغرافیایی 10 تا 65 درجه شمالی و 15 تا 80 درجه شرقی از مرکز مطالعات اقلیمی و پیش بینی محیطی آمریکا (NCEP/ NCAR)دریافت شد. برای تعیین مراکز (مراکز فعالیت) و الگوهای سینوپتیکی مرتبط از روش تحلیل مولفه اصلی استفاده گردید. نتایج نشان داد، مناطق با همبستگی فضایی بالادر طی زمان، مرکز فعالیت ، مرتبط با بارش برف سنگین شمال غرب ایران در سطوح میانی جو(500 هکتوپاسکال)، به ترتیب: جنوب اروپا، سیبری غربی، اروپای شرقی، قفقاز و منطقه توران می باشند. این مراکز مرتبط با حرکت نصف النهاری بادهای غربی در غرب آسیا و خاورمیانه با پدیده های سینوپتیکی، سیستم مانع برروی اروپا، ناوه عمیق غرب آسیا، سیستم سردچال در قفقاز و پشته بادهای غربی توران و شرق ایران می باشند. این شرایط دینامیکیدر تراز زیرین جو، همگرایی هوا، مقادیر منفی سرعت قائم جو، جریانات شدید صعودی در تراز 850 هکتوپاسکال، کاهش شدید دما در شمال غرب ایران را موجب می شوند. همچنین پرفشار سیبری در شرق و شمال شرق ایران به عنوان یک عامل مهم تقویت کننده موجب تداوم الگوهای جوی فوق در شمال غرب ایران می شود.

کلمات کلیدی