روند جهانی شدن زمینه توسعه روابط بین کشورها و نفوذ پذیری مرزهای سیاسی را افزایش داده است. این امر به صورت های مختلف بر مرزهای سیاسی بین کشورها و مناطق مرزی تأثیر گذاشته و زمینه توسعه مبادلات تجاری بین کشورها و سایر بازیگران چه در قالب مبادلات قانونی و چه در قالب¬های غیر قانونی نظیر قاچاق کالا، بین کشورها را فراهم آورده است. در این میان، جمهوری اسلامی ایران با توجه به دارا بودن مرزهای طولانی از پدیده قاچاق کالا بصورت¬های مختلف دچار چالش و ناامنی های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ... شده است. بر این اساس، شناسایی و تبیین عوامل اثرگذار بر قاچاق کالا یکی از گام های اولیه مدیریت و کنترل مرزهای ایران می باشد که مقاله حاضر بنا دارد با روشی توصیفی- تحلیلی به این سوال پاسخ دهد که چه عواملی بر قاچاق کالا در مرزهای ایران موثر می باشند؟ منابع مورد استفاده جهت گردآوری داده ها برای پاسخ دهی به این سوال از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه ای) صورت گرفته است و برای تجزیه و تحلیل داده های پرسشنامه ای از نرم افزار SPSS و آزمون T-test استفاده شده است. نتایج حاصل از این بررسی نشان دهنده آن است که عوامل موثر در قاچاق کالا در طول مرزهای ایران شامل عوامل جغرافیایی (طول مرزها، جغرافیای طبیعی مرزها و ..)، عوامل اقتصادی (نابرابری های فضایی، بیکاری و ...)، عوامل اجتماعی و فرهنگی (فرهنگ عمومی، افزایش فرهنگ مصرف گرایی و ...)، عوامل سیاسی (تعداد همسایگان، میزان اعمال حاکمیت کشور همسایه در قلمرو خود و ...) است. شناخت این عوامل موثر بر قاچاق کالا گام اولیه حرکت جهت مدیریت و کنترل مرزهای ایران است.

کلمات کلیدی