بی تردید مهمترین مساله جمعیتی نواحی روستایی کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، تخلیه جمعیتی سکونتگاههای روستایی است از این رو در جهت¬گیری های نوین در حوزه مفهومی توسعه، تحلیل جمعیت و تعاملات آن با پدیده های اقتصادی و اجتماعی و محیطی اهمیتی ویژه ای دارد. تحقیق حاضر به تبیین رابطه جمعیت و توسعه پایدار روستایی در شهرستان مشهد می پردازد. روش تحقیق توصیفی–تحلیلی و ابزار تحقیق 358 پرسشنامه خانوار در 36 روستای نمونه است. جمع آوری اطلاعات مبتنی بر روش اسنادی و پیمایشی بوده است، در مطالعه حاضر توسعه پایدار به عنوان متغیر مستقل در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و محیطی با 62 شاخص و تعداد جمعیت به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد و با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه و تحلیل خوشه ای WARD و همبستگی پیرسون در نرم افزار SPSS به تحلیل داده های پژوهش پرداخته شد. بر‌اساس روش تحلیل خوشه‌ای 16.7 درصد روستاهای نمونۀ تحقیق پایدار، 52.8 درصد نیمه‌پایدار و 30.6 درصد ناپایدار بوده اند. نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس نشان می دهد که با افزایش پایداری توسعه، میانگین جمعیت در نواحی روستایی افزایش می‌یابد، به‌طوری‌ که میانگین جمعیت در روستاهای ناپایدار 407 نفر، در روستاهای نیمه‌پایدار 678 نفر و در روستاهای پایدار 4430 نفر است در واقع با تحقق‌بخشی توسعه پایدار در روستاهای مورد مطالعه، میانگین جمعیت افزایش می یابد. به نظر می رسد ناپایداری های موجود در ابعاد مختلف توسعه باعث گردیده توانمندی های این نواحی حتی در حفظ ظرفیت فعلی خود یعنی جمعیت مورد شک و تردید قرار گیرد. در این ارتباط برنامه ریزی جهت بهبود سطح توسعه در ابعاد مختلف در روستاهای کم توان جمعیتی ضروری است.

کلمات کلیدی