به منظور تفکیک سهم عوامل بهنژادی و به زراعی و ارزیابی روند تغییرات آنها داده های تولید، سطح زیر کشت وعملکرد گندم آبی کشور در طی دوره 40 ساله 90-1350 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. میزان تولید گندم در طی این دوره با متوسط رشد سالانه حدود 8 درصد 25/3 برابر شده درحالیکه میانگین رشد سطح زیر کشت تا پایان دهه 70 درحدود 8/2درصد در سال بوده ودر طی دهه 80 بطور متوسط سالانه 1 درصد کاهش یافته است. عملکرد گندم نیز بطور متوسط سالانه 58 کیلوگرم در هکتار (5/3 درصد در سال) افزایش داشته است البته نتایج نشان داد که نوسان سالانه آب و هوایی در طی دوره تحت بررسی باعث شده تا نرخ رشد عملکرد 21 درصد کمتر از مقدار قابل حصول آن باشد. در طی این دوره 40 ساله میانگین سهم عملکرد و سطح زیر کشت در تولید به ترتیب 56 و 44 درصد بوده و برآورد می شود که در دهه 90 سهم عملکرد تا 70 درصد افزایش یابد. پتانسیل ژنتیکی عملکرد ارقام گندم در فاصله سالهای 90-1347 سالانه در حدود 57 کیلوگرم در هکتار افزایش یافته که معادل 18/1 درصد در سال می باشد. بر اساس نتایج این تحقیق در طی دوره تحت بررسی8/34 درصد از رشد سالانه عملکرد گندم آبی کشور مربوط به عوامل بهنژادی (اصلاح ارقام) و بقیه مربوط به عملیات بهزراعی بوده است. سهم کودهای شیمیایی نیتروژنی و فسفره در رشد عملکرد گندم به ترتیب 4/25 و 8/8 درصد برآورد شد و سایر عملیات بهزراعی سهمی معادل 31 درصد درافزایش سالانه عملکرد گندم کشور داشتند. البته سهم عوامل بهنژادی و بهزراعی در طی این دوره 40 ساله متغیر بوده و بالاترین سهم عوامل ژنتیکی و کودهای شیمیایی در عملکرد مربوط به دهه 70 می باشد.

کلمات کلیدی