در فرهنگ اسلامی، مفهوم امت به معنای «جامعه دینی و سیاسی» است و انطباق مرزهای عقیدتی و سیاسی بر یکدیگر در اندیشه اسلامی را بازتاب می‌دهد. این مفهوم که در شمار بنیادی‌ترین مفاهیم سیاسی در اسلام است، ریشه‌ای قرآنی دارد و به کرّات در این کتاب مقدس مورد اشاره واقع شده است. معنای اصطلاحی این کلمه در سالهای اولیه پیدایی اسلام دستخوش تغییر شد و پس از تثبیت آن در معنای بالا بود که پردازش مفهومی آن در تمدن اسلامی آغاز گشت. اصطلاح امت یکی از کانون‌های اصلی گفتمان سیاسی اسلام است که سایر مفاهیم سیاسی مانند اطاعت، امنیت و عدالت حول آن مطرح شده و معنا می‌یابند. این اصطلاح، واحد سیاسی پایه در اندیشه اسلامی را مشخص کرده و تصویر نظام بین‌المللی را در نگاه مسلمانان تبیین می‌کند. مهم‌تر آن که، این مفهوم اهمیت جمع‌گرایی و پیوستن به جمع را، که به درجات متفاوت توسط مذاهب مختلف اسلامی مورد تأکید واقع شده است، آشکار می‌سازد. در این مقاله، پس از تعریف مفهوم امت، تحول آن در دوران نخست پیدایی اسلام بررسی شده و سپس جایگاه آن به طور خاص در متون فلسفه سیاسی اسلامی مورد کنکاش قرار می‌گیرد. آنگاه، به یگانگی و وحدت امت، وجه تمایز امت‌ها و اهمیت جامعه بشری به عنوان یک امت همه¬گیر‌ اشاره می‌شود. بعد از آن، بحثی که فلاسفه و متکلمان معاصر مسلمان در باره نوع موجودیت امت و حقیقی یا اعتباری بودن آن داشته‌اند آورده می‌شود. ویژگی‌های امت اسلامی و حقوق و تکالیفی که متوجه امت است در قسمت بعد مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ و در نهایت، ارزش والایی که اسلام برای پیوستن و همراهی با جمع و به ویژه امت قائل است تبیین می‌گردد.

کلمات کلیدی