مناطق اکتشافی سم‌آهنی و فرزنه از آنومالی‌های شرقی مجموعه معدن سنگان خواف در استان خراسان رضوی، به‌شمار می‌روند. توده‌های نفوذی با ترکیب بیوتیت مونزونیت پورفیری و بیوتیت‌ سینوگرانیت به سن ترشیری در منطقه وجود دارد. به‌دلیل دگرسانی شدید در توده بیوتیت مونزونیت پورفیری، مطالعات ژئوشیمیایی بر روی توده بیوتیت‌ سینوگرانیت متمرکز شده ‌است. این توده پرآلومینوس، پتاسیم متوسط تا بالا و منیزیمی می‌باشد و موقعیت تکتونیکی آن بعد از کوهزایی است. مقادیر REE نشان‌دهنده آنومالی منفی Eu ، غنی‌شدگی ملایم از LREE ، الگوی مثبت تا نزدیک به مسطح از HREE، آنومالی منفی Ba، Sr، La، Ce و Ti و مقادیر فراوانی از Ga (16 تا ppm 24) می‌باشد که در هر دو نوع گرانیت‌های پرآلکالن A و گرانیت‌های تفریق‌یافته I یکسان است. بر این اساس مقادیر اکسید‌های اصلی و نسبت SiO2 در مقابل FeOt/MgO، نمونه‌ها در محدوده گرانیت‌های تیپ I قرار می‌گیرند. تغییرات عناصر فرعی و کمیاب در همه نمونه‌ها، از تبلور تفریقی در جدایش پلاژیوکلاز، بیوتیت، آلکالی‌فلدسپار و کانی‌های فرعی حکایت دارد و به‌وسیله تبلور تفریقی از یک ماگمای گرانیتیI و فقیر ازP تولید شده‌اند. افزایش در عناصر HFSE از جمله Ga و Nb نیز با تفریق این گرانیت‌ها مرتبط است. مقایسه این توده‌ها با توده‌های برمانی و سرخر در جنوب‌شرق سنگان نشان می‌دهد که الگوی تغییرات در عناصر اصلی، فرعی و خاکی کمیاب آنها شبیه به یکدیگر و مشابه با گرانیت‌هایI تفریق‌یافته می‌باشد که می‌توانند به‌وسیله درجات مختلف از ذوب بخشی پروتولیت آندزیت- داسیتی و یا به‌وسیله فرایندهای دو مرحله‌ای از ذوب دوباره سنگ‌های حدواسط تولید ‌شوند.

کلمات کلیدی