به منظور بررسی اثر تنوع گیاهی و نوع منبع تغذیه ای بر کارآیی مصرف آب و عناصر غذایی، آزمایشی به صورت کرت های خردشده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 1385-1384 و 1386-1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا درآمد. تیمارهای مورد بررسی دو منبع کود دامی و کود شیمیایی در کرت های اصلی و کشت مخلوط سه واریته سویا (Glycine max L.) (ویلیامز، سحر و گرگان 3)، کشت مخلوط سه گونه ارزن (ارزن معمولی (Panicum miliaseum L.)، مرواریدی (Pennisetum glaucum L.) و دم روباهی (Setaria italic L.)، کشت مخلوط ارزن معمولی- سویا- کنجد (Sesamum indicum L.) و کشت مخلوط ارزن- کنجد- شنبلیله(Trigonella foenum-graecum L.)-زنیان(Trachyspermum ammi L.) همراه با تک کشتی هر یک از گیاهان مورد بررسی در کرت های فرعی را شامل می شد. نتایج نشان داد که الگوهای مختلف کشت از نظر کارآیی مصرف آب اختلاف معنی داری داشتند. در سال زراعی اول، در بین کشت های مخلوط مورد بررسی، مخلوط سه گونه ارزن و مخلوط ارزن، سویا و کنجد، دارای بیشترین کارآیی مصرف آب برحسب عملکرد بیولوژیکی بودند. در سال زراعی دوم در بین الگوهای مخلوط مورد بررسی، کشت مخلوط سه گونه ارزن بیشترین کارآیی مصرف آب را برحسب عملکرد بیولوژیکی داشت. برترین الگوی مخلوط از نظر میزان نیتروژن، فسفر و پتاسیم موجود در بافت گیاهی در واحد سطح، مخلوط سه واریته سویا و مخلوط ارزن، سویا و کنجد بود. در سال زراعی اول، در بین کشت های مخلوط مورد بررسی، کشت مخلوط سه واریته سویا بیشترین کارآیی مصرف عناصر غذایی را داشت. در سال زراعی دوم، در بین الگوهای مخلوط، کشت مخلوط سه واریته سویا، مخلوط ارزن، سویا و کنجد و مخلوط ارزن، کنجد، شنبلیله و زنیان از نظر کارآیی مصرف عناصر غذایی، اختلاف معنی داری با هم نداشته و برتر از مخلوط سه گونه ارزن بودند. در هر دو سال زراعی، کشت های مخلوط ارزن، سویا و کنجد و مخلوط ارزن، کنجد، شنبلیله و زنیان دارای کارآیی جذب نیتروژن و فسفر بالایی بوده و اختلاف معنی داری با هم نداشتند. از نظر کارآیی جذب پتاسیم نیز مخلوط سه گونه ارزن، سویا و کنجد بهتر از دیگر کشت های مخلوط عمل کرد. در این مطالعه نوع منبع تغذیه ای بر کارآیی مصرف آب و عناصر غذایی تأثیر معنی داری نداشت.

کلمات کلیدی