انسجام فضایی به عنوان موضوعی که یکپارچگی فضای شهری را مدنظر دارد، از گذشته های دور یکی از مهمترین دغدغه های برنامه ریزان به شمار می آمده است. در بین حکمای مسلمان، مسئله انسجام، برآیندی از مجموعه ارتباطات، بین موجودات و ارتباط آن با مبدأ هستی است که در شکل نظام مند خود در اصل «تجلی وحدت در کثرت » بیان شده است. توجه به این اصل، در انسجام فضایی شهر مبیّن آن است که شهر و کالبد آن، به عنوان جزئی از عالم ماده و کثرت، دریچه ای به سمت عالم معنا و کمال حقیقی است؛ لذا می بایست در این مسیر تکامل یابد. این مطالعه به شکل ویژه، ضمن توجه به این رویکرد و تعمیم آن در شکلیابی فضای شهر، موضوع انسجام فضایی در شهر مشهد را در قالب تحولات رخداده در فضای آن طی سالهای اخیر موردبحث و تحلیل قرار می دهد. بدین منظور ضمن اتخاذ رویکردی کیفی مبتنی بر مشاهده و مصاحبه و ارزیابی اقدامات انجا مشده در محورهای پیرامون حرم مطهر و ارتفاعات جنوبی شهر مشهد، به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که «آیا شیوه های شکلیابی فضا در شهر مشهد انطباقی با الگوی اسامی دارد »؟ نتایج حاکی است که مبنای شکل یابی فضا در وضع موجود مبتنی بر فرایندی است که در آن هر پدیده، به دنبال نمایش و عرضة خود به عنوان موضوع اثرگذار بر فضای پیرامونی است که از آن می توان با نام « شخصی سازی فضا » یاد کرد. چنین سبکی از شکل یابی فضا که مبتنی بر جای گذاری عناصر مادی، در کانون نظام معنایی است، در تقابل با رویکرد انسجام بخشی بر اساس اصل وحدت در کثرت می باشد که از هم گسیختگی فضای شهری را به دنبال دارد.

کلمات کلیدی