در دهه های گذشته نقش فرسایش خاک مورد توجه بسیاری از پژوهشگران بوده، به طوری­ که آگاهی از عامل های موثر در آن و تغییرات گسترده این عوامل از نیازهای اولیه مدیریت سرزمین است. هدف از این پژوهش، بررسی ضریب تغییرات زمانی و مکانی متغیرهای فرسایشی و عامل های هیدرولیکی در شیارهای حاصل از شخم در زراعت دیم گندم در دامنه های با شیب 20 درصد است. در این رابطه، ابتدا شخم رایج منطقه از بالا به­ سمت پایین شیب انجام و شیارهای 10، 20 و 30 متری ایجاد شد. پس از اعمال دبی های 10، 15 و 20 لیتر بر دقیقه به ­مدت 10 دقیقه، متغیرهای هیدرولیکی و غلظت های رسوب در سه فاصله زمانی و مکانی مساوی اندازه گیری و نرخ جدایش و انتقال ذرات محاسبه شد. به­ منظور بررسی ضریب تغییرات عامل های یاد شده نیز شاخص خطای نسبی محاسبه شد. نتایج نشان داد که خطای نسبی نرخ جدایش، انتقال و غلظت رسوب اختلاف معنی داری در سطح یک درصد را با عامل های هیدرولیکی دارند. این اختلاف بین قدرت جریان خطای نسبی نرخ جدایش و انتقال در سطح پنج درصد معنی دار شد. بررسی زمانی هدرروی خاک نیز نشان داد که ضریب تغییرات در بازه زمانی انتهایی و ابتدایی بیشتر از بازه میانی است، ولی بین این بازه ها تفاوت معنی دار مشاهده نشد. علت آن ­را می­ توان به­ وجود رسوبات فراهم در مراحل اولیه و زیرخوردگی و ریزش دیواره ها در مراحل پایانی نسبت داد. بررسی مکانی مقدار ضریب تغییرات نرخ جدایش نشان داد که این عامل در مقطع ابتدایی شیارها از مقاطع بعدی در سطح یک درصد بوده و بیشتر است، در حالی­ که بین مقاطع دوم و سوم اختلاف معنی داری وجود نداشت.

کلمات کلیدی