در فرایند تربیت هزاران نکته باریک تر از مو وجود دارد که یکی از این مسائل، رابطه آزادی و انضباط در تربیت می¬باشد. عدم درک صحیح و درست از آزادی و انضباط در فرایند تربیت نه تنها کژی در اندیشه را موجب می شود، بلکه نارسایی در عمل و ضایع ساختن محصول تربیت را به دنبال دارد. با توجه به اهمیت دو متغیر انضباط و آزادی در فرایند تربیت و عدم امکان حذف هر یک به نفع دیگری، در این تحقیق، پژوهشگر به بررسی رابطه آزادی و انضباط از دیدگاه مربیان بزرگ، کانت و روسو پرداخته و دیدگاه های هر کدام در مورد آزادی وانضباط، و وجوه اشتراک و افتراق هرکدام درباره آزادی و انضباط را بیان کرده است. پرسش اساسی این است که با توجه به آرای دو متفکر بزرگ و مؤثر غرب یعنی کانت و روسو که هر دو روی این مفاهیم تأکید داشته¬اند، اعمال کدام یک از این دو، بر دیگری تقدم دارد و نسبت این¬دو متغیر با هم، چگونه است. با استفاده از روش تحلیل محتوا، به عنوان یکی از روشهای پژوهش استنادی، با رویکردی تطبیقی، ضمن بررسی اسناد مکتوب، به تحلیل آرا، مفاهیم و مقایسه آنها و برقراری ارتباط مفهومی برای پاسخ گویی به سؤالهای پژوهش پرداخته شده است. روسو نحوه اعمال آزادی و انضباط در فرایند تربیت را از آزادی به سمت انضباط می داند و عقیده دارد اصل زیربنایی تربیت که از طبیعت کودک دریافت می¬شود، آزادی است؛ تربیت باید با تأکید بر این اصل، زمینه تشکیل طبیعت نیالوده به آموزش¬های نامناسب اجتماعی را از راه تربیت منفی، فراهم سازد. پس از تکوین شخصیت فرد، امکان ورود در اجتماع و پذیرش قواعد و ضوابط اجتماعی صحیح فراهم می¬شود. کانت نحوه اعمال آزادی و انضباط در فرایند تربیت را از انضباط به سمت آزادی می داند و عقیده دارد بایستی اعمال و رفتار های کودک را به صورت برنامه ای مدّون تحت قاعده و قانون در بیاوریم و فرد در سایه انضباط به آزادی حقیقی دست پیدا می کند. همچنین برای رفع نیاز های اساسی انسان، از اهمیت وجود نظم و ضابطه، قبول مسئولیت و انجام وظیفه در آن به عنوان اصلی اساسی و مهم در زندگی بشر، نام برده است. در مجموع، اعمال کنترل و انضباط نباید به معنی نفی آزادی افراد باشد؛ بلکه تحت ضابطه درآوردن آن است تا موقعی که آزادی فرد مانعی برای آزادی جمع نباشد. کودکان حق دارند از منافع مشروع خود دفاع کنند و دیگران وظیفه دارند او را در این راه مَدد رسانند و باید از افراط و تفریط دور باشیم تا استعدادها فرصت ظهور و تجلّی پیدا کنند.

کلمات کلیدی