چکیده: گوهر شناسی دانشی است که در ارتباط با کیفیت و حالات فیزیکوشیمیایی جواهرات و سنگ های قیمتی بحث می نماید. معمولاً گوهرها به دو دسته قیمتی و نیمه قیمتی قابل تقسیم اند که در شرایط مختلف زمین شناسی و در طیف بسیار گسترده ای از فشار و دما تشکیل می شوند. در ایران کمربندهای افیولیتی می توانند جزء مناطق مستعد اکتشاف جهت الماس باشند. پگماتیت های مشهد و همدان نیز پتانسیل بریل دارند. سافیر در سیستان و بلوچستان، تکاب، مشهد، همدان گزارش شده است. برخی از رگه های پگماتیتی گرانیت الوند دارای توپاز می باشند. همچنین آثار آن در جزیره هرمز، سیستان و بلوچستان و کردستان مشاهده شده است. آپلیتهای توده گرانیتی الوند واقع در دره عباس آباد، منطقه بزمان واقع در استان سیستان و بلوچستان پتانسیل کانی زیرکان دارند. انواع آگات در میانه، خور، بایگ تربت حیدریه، فردوس، جنوب شرق زنجان، بیرجند و کرمان یافت می¬شوند. انواع گارنت در جندق سمنان، بلقیس (بابانظر) زنجان، جنوب استان کرمان، سیستان و بلوچستان، همدان و بیرجند وجود دارند و مهمترین ذخایر فیروزه ایران در نیشابور، باغو دامغان، ساوه، کرمان یافت شده اند و مرواریدهای طبیعی هزاران سال است که از سواحل خلیج فارس صید می شوند. اکنون 200 محدوده با ارزش سنگ های قیمتی در کشور شناسایی و ایران مجموعه ارزشمندی از سنگ های قیمتی است ولی متأسفانه تاکنون مطالعات دقیق و نظامندی انجام نپذیرفته است. صادرات سنگ‌هاى قیمتى در ایران آمار ثبت‌شده‌اى ندارد و این در شرایطى است که حجم تجارت جهانی آن از مرز 600 میلیارد دلار فراتر رفته است. هم اکنون تنها فیروزه و عقیق در ایران استخراج مى‌شوند که در مقایسه با تجارت جهانی کشور ما سهمی ندارد.

کلمات کلیدی