در پژوهش حاضر حوضه آبریز رودخانه سرباز به منظور تعیین منشأ رسوب ها و بررسی آلودگی های احتمالی ناشی از آن مورد بررسی قرارگرفته است. بر این اساس 30 نمونه رسوب از بستر رودخانه برداشت و پس از دانه بندی و آماده سازی در آزمایشگاه به روش XRF و جذب اتمی تجزیه شد. تجزیه و تحلیل ژئوشیمیایی عناصر اصلی و کمیاب و رسم داده ها روی نمودار، ترکیب معادل لیتارنایت را نشان می دهد. استفاده از نمودارهای تفکیکی بیانگر جایگاه زمین ساختی جزایر کمانی و منشأهای رسوبی کوارتزی و آذرین حدواسط برای بیشتر نمونه هاست. با توجه به اینکه عناصر فلزی و شبه فلزی اهمیت ویژه ای در رابطه با آلودگی های زیست محیطی دارند انواع آنها شامل ،Ni ،As ،Pb ،Se ،V Cd ،Co ،Cr ،Cu ،Fe ،Mn ،Hg و Zn در 30 ایستگاه مختلف مورد بررسی قرار گرفت. غلظت عناصر در 7 ایستگاه برای سرب، در 10 ایستگاه برای کادمیم و در 20 ایستگاه برای آرسنیک بیش از حد طبیعی این عناصر در دیگر نقاط جهان است. در مطالعه حاضر با استفاده از شاخص زمین انباشت ) Igeo ( ارزیابی آلایندگی رسوب ها صورت پذیرفت. با توجه به این شاخص، عناصر Cd ،Zn ،Pb و Cu درجاتی از آلودگی را نشان دادند ولی دیگر عناصر از دید این شاخص، غیرآلوده ارزیابی شدند. مطالعات آماری نشان داد که این عناصر همبستگی بالایی دارند که با توجه به حضور فعالیت های آتشفشانی در منطقه نشانگر منشأ مشترک این آلاینده ها در حوضه آبریز مورد مطالعه است. همچنین منشأ کروم احتمالاً از افیولیت های موجود در منطقه است. بر پایه نتایج به دست آمده عوامل زمین زاد آلودگی رسوب های منطقه را کنترل می کنند.

کلمات کلیدی