امروزه توافق گسترده‏ای وجود دارد که کنترل نقدینگی می‏تواند به مهار تورم بینجامد و به عنوان قابلیت کنترل پول پیش شرط موفقیت در مهار تورم مطرح است. این مقاله با تکیه بر درونزایی عرضه پول، تأثیرپذیری نقدینگی از کسری بودجه دولت (اختلاف کسری بودجه عملیاتی از مازاد تراز سرمایه) را با مدل SVARX در دوره زمانی 1358-1389 بررسی می‏کند. نتایج نشان می‏دهد که اولاً، تغییرات کسری بودجه کل و نقدینگی الزاماً هم‏جهت نیستند. افزایش کسری بودجه عملیاتی (افزایش کسری بودجه کل) و یا افزایش مازاد تراز سرمایه (کاهش کسری بودجه کل) هر دو موجب افزایش نقدینگی می‏شوند. ثانیاً، کسری بودجه عملیاتی عاملِ اصلی افزایش نقدینگی از جهت تغییرات خالص دارایی‏های خارجی سیستم بانکی و بدهی بانکی دولت و همچنین عاملِ افزایش تقاضای اعتبارات بخش خصوصی از طریق سرکوب بیشتر نرخ بهره حقیقی است. این دو عامل سیطره کسری بودجه عملیاتی بر دارایی‏های سیستم بانکی (و متعاقباً نقدینگی) را به همراه داشته است. بنابراین کاهش و کنترل کسری بودجه عملیاتی – و نه الزاماً کسری بودجه کل- پیش شرط امکانِ کنترل نقدینگی و مهار تورم در اقتصاد ایران است. اصلاحِ ساختار مالی دولت، جزء خالص دارایی‏های خارجی و خالص بدهی دولت به سیستم بانکی را قابل کنترل می‏کند. پیگیری سیاست آزادسازی بهره نیز موجب فروکش کردن تقاضاهای اضافیِ اعتبارات و کاهش نوسانات آن می‏شود.

کلمات کلیدی