اینکه انسان فرهیخته چگونه انسانی است و با چه معیارها و ویژگیهایی می‌توان چنین انسانی را به منزلۀ محصول تعلیم و تربیت محک زد، همواره سؤال اساسی فیلسوفان بوده است. در پژوهش حاضر هدف این است که با رجوع به مبانی فلسفی و اندیشه‌های تربیتی ابن‌سینا، تصویر انسان فرهیخته را از نگاه وی شناسایی کرده و به تبیین آن بپردازیم. برای تحقق بخشیدن به این هدف با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوا، تمام آثار ابن‌سینا و آثار اصیلی که درباره اندیشه‌های فلسفی او به زبان فارسی نگاشته شده بود، مورد مطالعه قرار گرفت. یافته‌های به‌دست‌آمده نشان دادند که در حوزه هستی‌شناسی، وی مفهوم انسان فرهیخته را با مفاهیمی چون خداوند در حکم مبدأ خالق هستی، حاکمیت نظام علیت بر جهان هستی و غایتمندی در نظام هستی در یک مجموعه می‌نگرد. در قلمرو معرفت‌شناسی ابن‌سینا، انسان فرهیخته را در گستره هستی می‌نگرد. ابن‌سینا در حوزه ارزش‌شناسی، تصویری که از انسان فرهیخته ارائه می‌دهد شامل موجودی دارای اراده و اخلاق تغییرپذیر است. سرانجام در قلمرو انسان‌شناسی وی انسان فرهیخته را به ‌منزله موجودی واجد اصالت روح، اجتماعی و متفاوت ازنظر برخورداری از عقل به تصویر می‌کشد. درنتیجه، نگاه ویژه ابن‌سینا به انسان فرهیخته وی را از سایر فلاسفه متمایز می‌کند. ریشه اصلی این تفاوت به نوع نگاه ابن‌سینا به هستی، ماهیت انسان و رابطه انسان با خدا بازمی‌گردد. درمجموع انسان فرهیخته سینوی با ویژگیهایی مانند داشتن ایمان به خدا، عقل ورزی، برخوردار از اخلاق نیکو، طالب دانش، تندرست، باسواد و صاحب شغل معرفی ‌شده است.

کلمات کلیدی