سابقه و هدف: تغییر اقلیم و اثرات آن بر منابع آب یکی از مهم‌ترین چالش‌های فراروی بشر در قرن حاضر و آینده می‌باشد. اگر چه پژوهش‌های مختلفی در ارتباط با تغییرات پارامترهای اقلیمی و هیدرولوژیکی با استفاده از سناریوهای اقلیمی و مدل‌های GCM انجام یافته است اما تغییرات نیاز آبی و بخش کشاورزی کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تغییرات مقدار نیاز خالص آبیاری محصولات عمده‌ی کشت شده در دشت همدان- بهار شامل گندم، جو، سیب‌زمینی، چغندرقند، ذرت دانه‌ای و علوفه‌ای، نخود و پیاز در سه دهه‌ آتی برپایه‌ی سناریوهای مختلف در مقایسه با دوره‌ی پایه با استفاده از مدل LARS-WG5 می‌باشد. مواد و روش‌ها: داده‌های مورد نیاز در این پژوهش، شامل مقادیر روزانه بارش، دمای حداقل، دمای حداکثر و ساعت آفتابی ایستگاه سینوپتیک همدان (فرودگاه) طی دوره‌ی آماری 30 ساله (2010- 1981) می‌باشند که از مرکز اطلاعات و آمار سازمان هواشناسی کشور اخذ گردیدند. ابتدا توانائی مدل LARS-WG5 برای شبیه‌سازی متغیرهای اقلیمی دمای حداقل و حداکثر، تابش خورشیدی و بارش ایستگاه سینوپتیک همدان در دوره‌ی‌ پایه (2010-1981) بررسی و تأیید گردید. سپس با استفاده از داده‌های مدل HadCM3، مقادیر آن‌ها در دوره‌ 2040-2011 بر پایه‌ سناریوهای انتشار A1B، A2 و B1 شبیه‌سازی شدند. در ادامه با محاسبه‌ی مقدار بارش موثر، مقدار نیاز خالص آبیاری محصولات مورد بررسی در مقیاس ماهانه برای دوره¬های‌ پایه و سه دهه‌ آینده برآورد و تغییرات آن‌ها در مقایسه با یکدیگر ارزیابی شدند. چکیده سابقه و هدف: تغییر اقلیم و اثرات آن بر منابع آب یکی از مهم‌ترین چالش‌های فراروی بشر در قرن حاضر و آینده می‌باشد. اگر چه پژوهش‌های مختلفی در ارتباط با تغییرات پارامترهای اقلیمی و هیدرولوژیکی با استفاده از سناریوهای اقلیمی و مدل‌های GCM انجام یافته است اما تغییرات نیاز آبی و بخش کشاورزی کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تغییرات مقدار نیاز خالص آبیاری محصولات عمده‌ی کشت شده در دشت همدان- بهار شامل گندم، جو، سیب‌زمینی، چغندرقند، ذرت دانه‌ای و علوفه‌ای، نخود و پیاز در سه دهه‌ آتی برپایه‌ی سناریوهای مختلف در مقایسه با دوره‌ی پایه با استفاده از مدل LARS-WG5 می‌باشد. مواد و روش‌ها: داده‌های مورد نیاز در این پژوهش، شامل مقادیر روزانه بارش، دمای حداقل، دمای حداکثر و ساعت آفتابی ایستگاه سینوپتیک همدان (فرودگاه) طی دوره‌ی آماری 30 ساله (2010- 1981) می‌باشند که از مرکز اطلاعات و آمار سازمان هواشناسی کشور اخذ گردیدند. ابتدا توانائی مدل LARS-WG5 برای شبیه‌سازی متغیرهای اقلیمی دمای حداقل و حداکثر، تابش خورشیدی و بارش ایستگاه سینوپتیک همدان در دوره‌ی‌ پایه (2010-1981) بررسی و تأیید گردید. سپس با استفاده از داده‌های مدل HadCM3، مقادیر آن‌ها در دوره‌ 2040-2011 بر پایه‌ سناریوهای انتشار A1B، A2 و B1 شبیه‌سازی شدند. در ادامه با محاسبه‌ی مقدار بارش موثر، مقدار نیاز خالص آبیاری محصولات مورد بررسی در مقیاس ماهانه برای دوره‌های‌ پایه و سه دهه‌ آینده برآورد و تغییرات آن‌ها در مقایسه با یکدیگر ارزیابی شدند. یافته‌ها: بر اساس نتایج پیش‌بینی مدل LARS-WG5، در سه دهه‌ی آتی نسبت به دوره‌ی پایه طبق سناریوهای A1B، A2 و B1 دما به ترتیب 77/0، 88/0 و 78/0 درجه‌ی سانتی‌گراد و میانگین بارش سالانه به ترتیب 1/2، 9/5 و 2/10 درصد افزایش می‌یابند. نتایج نشان می‌دهد که میانگین بارش ماه‌های اکتبر، دسامبر و فوریه در هر سه سناریو افزایش و میانگین بارش‌ ماه‌های مارس، آوریل و مه در سناریوهای A2 و B1 کاهش خواهد یافت. هم‌چنین، محتمل است مجموع مقدار نیاز خالص آبیاری محصولات بررسی شده دشت همدان- بهار طی 30 سال آینده بر اساس سناریوهای مختلف نسبت به دوره‌ی پایه بین 6/2 تا 2/28 میلی‌متر افزایش یابد. بر پایه‌ی سناریوی A2 نیاز خالص آبیاری گیاهان زارعی گندم و جو دارای کمترین مقدار افزایش و گیاهان چغندرقند و سیب‌زمینی دارای بیشترین مقدار افزایش می‌باشند. نتیجه‌گیری: بر پایه‌ی سناریوی محتمل A2 مجموع نیاز خالص آبیاری گیاهان زراعی چغندرقند، گندم، جو، سیب‌زمینی، ذرت دانه‌ای، ذرت علوفه‌ای، نخود و پیاز در 30 سال آینده به ترتیب به مقدار 267، 75، 57، 275، 250، 153، 145 و 224 مترمکعب در هکتار نسبت به دوره‌ی پایه به طور متوسط افزایش خواهد یافت. به طور کلی با توجه به تغییرات افزایشی مقدار نیاز خالص آبیاری محصولات مختلف مورد بررسی، به‌گزینی الگوی کشت متناسب با تغییرات اقلیمی ضروری است.

کلمات کلیدی