تاثیر سطوح مختلف بهره‌برداری بر تولید گیاهان در زیراشکوب سه بوته مرتعی کاهوی‌ بیابانی (Scariola orientalis)،گون (Astragalus heratensis) و ورک (Rosa persica) بررسی شد. سه رویشگاه مرتعی مجاور هم در مراتع استپی کاخک گناباد، استان خراسان رضوی، انتخاب شدند. رویشگاه ها تحت شدت های مختلف چرای دام (شدید، متوسط و عدم چرا) قرار داشته ولی از نظر فیزیوگرافی مشابه بودند. در هر یک از رویشگاه ها، نمونه‌‌‌‌‌‌گیری در داخل پلات و در امتداد 20 ترانسکت تصادفی 50 متری، در بهار و تابستان 1391 انجام شد. در هر پلات، درصد پوشش تاجی و ارتفاع بوته های غالب، و تولید زیراشکوب و فضای باز مجاور بوته ها (فاصله 50 سانتی متری) با استفاده از پلات انعطاف‌پذیر برآورد شد. تحت چرای شدید و متوسط دام تولید گیاهان در زیراشکوب هر سه بوته بیشتر از فضای باز آنها بود، در حالی‌که در منطقه قرق تولید زیر اشکوب مشابه فضای باز بود. در سایت چرای شدید، یک رابطه همبستگی منفی بین تولید گیاهان زیراشکوب و سطح تاج (47/0- r =) و ارتفاع (54/0- r =) گیاهان بوته ای وجود داشت. علاوه براین، سطح تاج و ارتفاع گیاهان بوته ای در سایت چرای شدید کمتر از سطح و ارتفاع آنها در سایت های چرای متوسط و قرق بود. بنابراین، بر اساس نتایج این پژوهش، گیاهان بوته ای خاردار غیرخوش خوراک مرتعی می توانند تحت چرای دام اثر تسهیل مکانیکی بر گیاهان زیراشکوب خود داشته و آنها را در برابر چرای دام محافظت کنند، امّا در دراز مدت ممکن است تحت چرای شدید بوته‌های پرستار خود نیز آسیب دیده و اثر تسهیل کمتری داشته باشند.

کلمات کلیدی