سرآغاز خیزش حسنیان برای در دست گیری قدرت به دوره ی اموی باز می گردد. خیزشی که با واکنش های متفاوت ارکان قدرت غیررسمی جامعه همراه بود و طیفی متنوع از حامیان را برای مقابله با قدرت حاکم گرد هم آورد. اگرچه پژوهشگران ابعاد مختلف قیام های حسنیان را مورد واکاوی قرار داده اند، اما در مقاله ی حاضر، با رویکردی تحلیلی، دلائل حمایت یا همراهی برخی اصحاب مذاهب اسلامی (زیدیه، معتزله، مرجئه و غلات) با نخستین قیام های حسنیان (از نسل حسن مثنی)، مورد توجه قرار گرفته است. براساس بررسی انجام شده، نزدیکی برخی آراء حسنیان همچون اعتقاد به افضلیت علمی و وراثتی محمد و برادرش ابراهیم بر سایر مدعیان رهبری، لزوم قیام علیه حاکم جائر و برداشت معنای نجات بخشی از لقب «مهدی»، ویژگی هایی است که بیشترین تأثیر را در حمایت یا همراهی اصحاب مذاهبی همچون معتزله، مرجئه و احتمالاً غلات با نخستین قیام های سادات حسنی داشته است. ضمن آنکه اعتقاد گروهی از خاندان اهل بیت از سادات حسینی به لزوم مبارزه ی مثبت با حاکمیت جائر، منجر به همگرایی حداکثری آنها با حسنیان، حضور در قیام های آنان و شکل گیری نهایی فرقه ی زیدیه شده است.

کلمات کلیدی