نسخ خطی و اسناد موجود در کتابخانه های ایران و ترکیه بخش قابل توجهی از تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دو کشور، در طول دورۀ استقرار امپراطوری عثمانیان، را در خود جای داده اند. این آثار که بیشتر آنان در ایران شناخته شده نیستند، گاه به بیان زوایایی از تاریخ آن دوران می پردازند که در کتب منتشر شدۀ مرتبط با موضوع، مغفول مانده و یا کمتر مورد توجه قرار گرفته اند و بررسی صحت و سقم برخی مطالب آنها، جز با بررسی اسناد به جای مانده از آن دوران میسر نمی باشد. نسخۀ سربازگیری از جملۀ این آثار است. هر چند این نسخه به دلیل نگارش توسط فردی نظامی که تحصیلات نظامی خود را در عثمانی گذرانده است، حاوی شاخصه های تاریخ نگاری دورۀ قاجاری نمی باشد اما به دلیل شرح دقیق ابعاد مختلف زندگی نظامیان و قوانین حاکم بر آنها سندی یکه و ارزشمند محسوب می شود. در نگاشتۀ حاضر، پس از معرفی نسخه و بخش های مختلف آن، به بیان ویژگی های ظاهری و محتوایی اثر پرداخته و با تطبیق برخی بخش های آن با سایر منابع به نقد و بررسی این دست نوشته می پردازیم.

کلمات کلیدی