سابقه ترجمه در ایران به روزگار هخامنشیان می‌رسد که کتیبه ها را به زبان های دیگر می نوشتند. اما در ایران سه دوره به داشتن نهضت ترجمه شهرت دارد: نخستین نهضت ترجمه در روزگار ساسانیان به ویژه با تأسیس جندی شاپور شکل گرفت. طبق منابع موجود، ترجمه های این دوره کتب تاریخی را شامل نمی شده است. دومین نهضت در اواخر سده دوم، با تأسیس بیت الحکمه به نهایت شکوفایی خود رسید. اما در این دوره نیز با تأسی از حکمت و فلسفه یونانی به ترجمه متون تاریخی توجهی نشد، تا اینکه به دنبال گسترش روابط ایران با کشورهای اروپایی از دوره صفویه به بعد، نیاز به ترجمه بار دیگر ضرورت پیدا کرد. ولی در اواسط دوره قاجار بود که سومین نهضت ترجمه در پی شکست های ایران از روسیه، با ورود هیأت های نظامی و علمی خارجی در ایران، آغاز شد. در این پژوهش عوامل تاثیرگذار در توجه نویسندگان و مترجمان عصر قاجار به ترجمه ی کتب تاریخی و میزان تاثیر گذاری این امر در جذب و نزدیک سازی محققان و مخاطبان این حوزه مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه این مقاله ناظر بر این است که جنگ های ایران و روسیه ترجمه اولین متون تاریخی را باعث شد. تاسیس دارالفنون، دار الترجمه، جریان شرق شناسی و کشفیات باستانی در ایران، ترجمه متون تاریخی و توجه به آن را به اوج شکوفایی تا آن زمان رساند. ضمن آنکه ترجمه کتاب های تاریخی به تغییر متد تاریخ نویسی، توجه به تاریخ ایران باستان و آشنایی ایرانیان با افکار انقلابی منجر شد.

کلمات کلیدی