ایجاد حاشیه در زیستگاه‏ های طبیعی ناشی از تکه‏ تکه شدگی، یک تهدید جدی برای جمعیت‏های حیات‏ وحش، به‌ویژه پرندگان، است. حاشیه سبب ایجاد شرایط متفاوتی نسبت به درون زیستگاه‏ ها شده است و به‌طور مستقیم و غیر‌مستقیم در تعداد گونه‏ ها، فراوانی جمعیت آن‌ها و ترکیب گونه‏ ها تأثیر می‏ گذارد. بنابراین، مدیریت این دسته از مناطق نیازمند اقداماتی متفاوت خواهد بود. این مطالعه با هدف بررسی اثر حاشیه بر غنا و فراوانی پرندگان در جنگل اثر طبیعی ملی خشکه‏ داران انجام گرفت. برای ثبت گونه‏ های پرندگان و فراوانی آن‌ها از روش سرشماری نقطه‏ ای با شعاع نا‏محدود استفاده شد. مشاهده و ثبت پرندگان در اواسط فصل بهار 1388 هر روز از طلوع خورشید حدود ساعت 5 صبح تا 9:30 صبح ادامه یافت و در شرایط آب و هوایی نا‏مساعد و دید محدود متوقف شد. برای مطالعۀ پوشش گیاهی در هر پلات دایره‏ ای 1000 متر‌مربعی (به شعاع 85/17 متر) در نظر گرفته شد. همچنین برای تعیین تفاوت یا عدم تفاوت معنا‏دار در غنا و فراوانی گونه‏ های پرنده در فواصل مختلف از حاشیه تا مرکز جنگل از تجزیۀ واریانس استفاده شد. به‌منظور بررسی ارتباط بین الگوی پراکنش جامعۀ پرندگان در این ناحیه با متغیرهای زیستگاهی روش تجزیۀ تشابهات کانونیک استفاده شد. نتایج نشان داد اختلاف معنا‏داری در غنای گونه‏ ای و فراوانی پرندگان در فواصل مختلف از حاشیه تا مرکز جنگل وجود دارد و در حاشیه این مقادیر کمتر از مرکز است. از عوامل مؤثر بر تفاوت غنا و فراوانی پرندگان میزان تراکم درختان، تعداد درخت خشک سرپا، میزان پوشش بوته‏ ای در زیر اشکوب، امنیت بیشتر و همچنین مانداب‏های دائمی در بخش‏های داخلی جنگل (ناشی از سرریز آب اراضی کشاورزی پیرامون و به تبع آن سست‌شدن ریشۀ درختان و دار‌افتادگی فراوان و وفور خشکه ‏دارها) شناسایی شد.

کلمات کلیدی