یکی از مسائل اجتماعی ایران، آموزش اضافی است. آموزش اضافی یعنی عرضه و تقاضای آموزش به میزانی فراتر از نیازهای جامعه. وجود آموزش اضافی، یعنی وجود محصلان اضافی و این یعنی افزایش بی رویه تعداد دانش آموزان و دانشجویان. آموزش اضافی، سبب برهم خوردن تناسب میان تعداد دانش آموختگان و مهارت¬یافتگان با نظام تقسیم کار و موقعیت¬های شغلی موجود، می¬شود. یکی از عوامل شکل¬دهی به آموزش اضافی در حال حاضر، وجود تقاضا از دولت برای افزایش ظرفیت¬های دانشگاه هاست- بدون اینکه نیازی به آن نوع و آن میزان از آموزش ها وجود داشته باشد. دلیل این تقاضای گسترده، عدم آگاهی متقاضیان از تبعات آموزش اضافی و فقدان یک موضع شغلی متناسب با نظام تقسیم کار است. برای پاسخ گویی، اقناع و تغییر موضعِ سازنده در متقاضیان، در جهت کاهش تقاضا و در نتیجه کاهش عرضه آموزش، اطلاع دقیق از انگیزه¬ها و مواضع فعلی محصلین نسبت به تحصیلات در مقطع کنونی و مقاطع بالاترشان، بسیار مهم است. در نتیجه این پژوهش درصدد پاسخ به این سوال است: انگیزه¬های محصلین دانشگاهی ایرانی برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر چیست؟ برای محدود کردن دامنه پاسخگویان، موردها از داوطلبان کنکور کارشناسی ارشد در دانشگاه فردوسی مشهد انتخاب شد. روش گردآوری و تحلیل داده¬ها روش رویش نظریه(گراندد تئوری) است و بر اساس تکنیک نمونه گیری نظری با دوازده نفر از این داوطلبان مصاحبه شد. داده¬ها در سه مرحله کدگذاری(باز، محوری و گزینشی)، مقوله¬بندی شدند. انگیزه¬های متقاضیان، در مجموع چهل و نُه انگیزه از جمله این موارد بود: علاقه به رشته و اشخاص، هدر ندادن زحمات گذشته، کسب شغل، کسب منزلت اجتماعی، ایجاد احترام متقابل، کسب نفوذ اجتماعی، تشکیل خانواده خوب، ، اخذ مدرک، کسب علم، تربیت بهتر فرزندان، نمایش سواد و دانایی، تحرک اجتماعی، همرنگی اجتماعی، خوشحال کردن والدین، انتظارات دیگران، فرار از تعهدات و مسئولیت زندگی خانوادگی و فرار از سربازی. کدگذاری باز بعد از کدگذاری محوری، به شش مقوله تقلیل یافت و این انگیزه ها، در شش مقولة عمده شامل "علاقمندی"، "تعهد اجتماعی"، "هدر ندادن زحمات گذشته"، "کسب سرمایه"، "تحت تاثیر دیگران" و "انگیزه¬های جایگزین" قرار گرفت و نهایتاً در کدگذاری گزینشی، "کسب توانایی و تامین خواسته" به عنوان انگیزه مرکزی ادامه¬ی تحصیل دانشگاهی تشخیص داده شد. نگاهی به انگیزه¬های بیان شده، فارغ از میزان و توزیع آن، نشان می¬دهد که انواع بسیار زیادی از انگیزه¬های عرَضی و بیرونیِ غیرشغلی وجود دارد و انگیزه¬های ذاتی(درونی)، یا انگیزه¬های شغلی کمتر در میان این انگیزه¬ها یافت می¬شود. انگیزه¬های غیرشغلی هم که نمی توانند منجر به احراز صلاحیت، دانش و مهارت لازم برای اشغال نظام تقسیم کار موجود یا توسعة نظام تقسیم کار به نحو سالم، غیرآنومیک و متناسب با نیازهای جامعه شوند.

کلمات کلیدی