این بررسی در چارچوب دستور گشتاری و مبانی رده شناسی با هدف تعیین جایگاه زیرساختی واژه بستهای مفعولی زبان فارسی و نیز تبیین رابطه ی هم زمانی-درزمانی این جایگاه با ارایش بنیادین واژگان این زبان صورت گرفت. از این رو، با لحاظ زیرساخت «واژه بست +فعل» در تقارن با رده SOV نتیجه گیری شد که گشتار، حرکت واژه بست مفعولی را از جایگاه ذکر شده به سمت محل ظهور هدایت می کند. علاوه بر این، جهت گیری های نحوی، صرفی و نوایی، به عنوان سه معیار مؤثر در چگونگی واژه بست افزایی معرفی شده که ممکن است با گذشت زمان متفاوت عمل کنند. در همین راستا، با اشاره به «شرط کوتاه ترین حرکت»، به رابطه فرآیندهای انضمام و واژه بست افزایی در فارسی معاصر اشاره شده و استدلال شده است که برخلاف فارسی نو قدیم، نادستوری شدن الحاق واژه بست به جز اسمی برخی از افعال مرکب در گونه معیار، مؤید این رابطه است. در راستای تبیین پیامدهای رده شناختی واژه بست افزایی در ابتدا به فرضیه مطرح شده به وسیله دبیر مقدم (1997) مبنی بر تغییر رده فارسی از OV به VO اشاره شده و با استناد به شواهد تاریخی و گویشیَ، این نتیجه به دست آمد که بررسی سیر تحول تاریخی مشهود در نظام واژه بستی فارسی، تبیین قابل توجهی برای ناهمخوانی زبان فارسی با معیارهای بیست گانه ، درایر (1992) و همگانی شماره 25 گرینبرگ (1963) به دست می دهد. از این رو، در پایان این نتیجه گرفته شد که بررسی عملکرد و سیر تحول واژه بست های ضمیری زبان فارسی، فرضیه قرار گرفتن این زبان در جریان تغییر رده را تقویت می کند.

کلمات کلیدی