سابقه طولانی مهندسی سازههای آبی در ایران، پتانسیل و کمیت پژوهشهای مرتبط را نیز میتواند افزایش دهد، ولی با این وجود همواره با کمبود و یا عدم وجود منابع مفید و قابل استفاده برای حفاظت، مرمت و استحکام بخشی بناهای آبی تاریخی و معاصر مواجه بوده است . که این به خوبی ضرورت کنکاش در این گونه از آثار را از نقطه نظرات مختلف و جمیع جهات (معماری، مرمت، سازه، هیدرولیک، باستان شناسی، زمین شناسی، هیدرولوژی، اقلیم، زیست محیطی، اکوتوریسم آبی، فرهنگی، اجتماعی و ...) نشان میدهد. این تحقیق در سطح کل ایران و بر روی 170 سازه شامل سد و بند، پل- بند و کانال انتقال آب صورت گرفته است. جهت انتخاب معیارهای ارزیابی در تصمیمگیری طی نشستهای متعدد کارشناسی با متولیان امر، موارد زمان مورد نیاز، هزینه مورد نیاز، مباحث اجتماعی، مباحث فرهنگی، مباحث زیست محیطی، مباحث میراث فرهنگی، وجود فناوری بومی و غیر بومی مناسب برای ساخت و یا ترمیم، وجود مصالح بومی، مباحث زمین شناسی و مباحث فنی و سازهای انتخاب گردید و سپس با استفاده از ماتریس زوجی نسبت به محاسبه ضریب اهمیت هر معیار اقدام شده است. جهت محاسبه وزن هر معیار نیز از نتایج کسب شده از پرسشنامه های کارشناسی استنتاج و استفاده شده است. نتایج بهدست آمده مشخص گردید از مجموع 45 سازهی بررسی شده، در 9 مورد احداث سازه جدید امتیاز بالایی را کسب نموده است و در بقیه موارد مرمت، استحکام بخشی و ترمیم و باززنده سازی سازه ی آبی تاریخی در اولویت کار قرار گرفته است . لازم به ذکر است دلایل مختلفی در رد عملیات مرمت 9 مورد سازه که طرح مرمت سازه ی آبی تاریخی در آنها امتیاز لازم را کسب نکرده وجود دارد. اول اینکه ممکن است با توجه به تغییرات آب و هوایی و کاهش نزولات جوی، کلاً لزوم وجود یک سازه در آن مکان کمرنگ شده باشد. بنابراین ساخت سازه جدید و یا مرمت سازه ی آبی تاریخی جایگاهی نخواهد داشت. این مشکل به انتخاب نادرست 45 سازه در مرحله اولیه مطالعات بر میگردد که توسط کارشناسان مختلف با دیدگاههای متفاوت انجام شده است. علت دوم عدم وجود توجیه اقتصادی مرمت سازه ی آبی تاریخی به دلیل تخریب بسیار زیاد سازه بوده که عملاً بحث ترمیم و باززنده سازی آن را غیر قابل انجام نموده است. نکته قابل توجه در جدول 7، امتیاز آوری مرمت سازه تاریخی به جای احداث سازه جدید در سد کریت طبس و سد طرق میباشد. همانطور که از نتایج مشخص است مرمت این دو سازه بر اساس سیستم تحلیل سلسله مراتبی از لحاظ فنی، سازهای، میراث فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و ... در اولویت قرار گرفته است. اما متاسفانه بر اساس تصمیم گیری های قبلی در نزدیکی سد تاریخی کریت، سد جدیدی با صرف هزینه و زمان بسیار زیادی ساخته شده است. همچنین این مطالعات، مرمت، استحکام بخشی و باززنده سازی سد گلستان مشهد و عباس آباد بهشهر را که بر اساس یک تصمیم درست و منطقی و بر پایه یکسری مطالعات کامل صورت گرفته تایید می نماید. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که در خصوص تصمیمگیری برای احداث سازه جدید پارامترهایی نظیر وجود مصالح بومی، وجود فناوری بومی برای ساخت و مباحث میراث فرهنگی دارای کمترین تأثیر میباشند.

کلمات کلیدی