نهشته¬های ماسه¬ای از پدیده‌های زیبای ژئومرفولوژی‌ مناطق بیابانی در جنوب دامغان هستند. هدف تحقیق مقایسه رسوب شناسی دو نوع از تپه¬های ماسه¬ای (نوع برخانی و نبکا) و بررسی خصوصیات مورفومتری آن¬ها در حاشیه کویر حاج علی‌قلی دامغان می‌باشد. طی برداشت صحرایی تعداد 27 رسوب ماسه¬ای از تپه¬های برخانی و 15 نمونه از تپه ماسه¬ای نوع نبکا برداشت گردید و همچنین هر دو نوع نبکای فعال و غیر¬فعال شناسایی شد. برای بررسی ارتباط آماری بین مولفه¬های مورفومتری تپه¬های ماسه¬ای برخانی طول قله، دامنه رو¬ به¬باد و پشت به-باد اندازه¬گیری شدند و همچنین برای بررسی پارامترهای مورفومتری تپه¬های ماسه¬ای نوع نبکا طول محورهای بلند، کوتاه و ارتفاع آن¬ها مورد اندازه¬گیری قرار گرفت. طی مطالعات آزمایشگاهی نمونه¬ها مورد آنالیز دانه¬سنجی قرارگرفته و پارامترهای آماری آن¬ها محاسبه شد. میانگین قطر دانه‌های تپه‌های ماسه‌ای برخانی برابر 435/2 فی (ماسه ریزدانه)، جور¬شدگی آن‌ها 530/0 فی (متوسط خوب جورشده)، کج شدگی 268/0- (به سمت ذرات دانه درشت کج شده ) و شاخص کشیدگی 054/1 (به طور متوسط کشیده) است و همچنین میانگین قطر دانه‌های تپه ماسه¬ای نوع نبکاها برابر800/2 فی (ماسه ریزدانه)، جور¬شدگی آن‌ها 540/0 فی (متوسط خوب جورشده)، کج شدگی 070/0- (تقریبا متقارن) و شاخص کشیدگی 640/1 (خیلی کشیده) می‌باشد. نتایج به دست آمده از مورفومتری تپه¬های ماسه¬ای برخانی نشان می¬دهد که مولفه دامنه قله و پشت به¬باد بهترین ضریب همبستگی را نشان می¬دهند و برای به دست آوردن ارتفاع می¬توان از آن¬ها استفاده کرد. برای تپه¬های ماسه¬ای نوع نبکا رگرسیون خطی برای هر یک¬ از متغیرهای مستقل در برابر متغیر وابسته به طول محور بلند محاسبه شد. با توجه به نتایج می¬توان گفت هر دو متغیر برای تعیین طول محور بلند مناسب است.

کلمات کلیدی