قرن‌هاست شبه قاره پاک و هند جایگاه تردد مبلغان مسلمان و مشایخ صوفیه است، به نحوی که نادیده گرفتن حضور پر رنگ و همه جانبه آنان در این مرز و بوم و نقش بسزا و خدمات شایان آنان به جامعه مشتاق این خطه ممکن نیست، با این وجود شیوه هر یک از این مشایخ و اهل معرفت در انتقال مفاهیم و معارف دینی و اسلامی تفاوت‌های قابل توجهی دارد که می‌بایست مورد واکاوی و دقت‌نظر کامل قرار گیرد، علی‌ابن عثمان هجویری یکی از اکابر صوفیه و متقدمین ورود به این خطه است که با ترویج مفاهیم فکری و اعتقادی و ثبت آن در یکی از اولین مستندات عرفانی زبان فارسی نقش بسزایی ایفا نمود، در مقابل میرسیدعلی همدانی که‌‌‌‌‌ سالیان دراز پس از او، پرچمدار ترویج معارف اسلام در این سرزمین شد با شیوه‌ای عملی به ترویج و گسترش مفاهیم اخلاق اسلامی پرداخت. این تغییر شیوه و مقتضیات زمانی و مکانی در تحول سبک‌های مختلف صوفیه به‌خصوص در روش و شیوه تبلیغ این دو عارف بزرگ اسلامی موضوعی است که در این مقاله مورد بررسی و واکاوی قرار خواهد گرفت.

کلمات کلیدی