مثنوی مولانا از آثار سترگ ادب فارسی است که با رویکردها و نظریه‌های گوناگونِ متناسبِ ادبی قابل تحلیل و بررسی است. از جمله‌ی این نظریه‌های ادبی متناسب، نظریه‌ی فرانسوی ادبیات تطبیقی است. این نظریه دارای حوزه‌های متنوّع پژوهشی است که یکی از این حوزه‌ها بررسی سیمای اقوام و ملل دیگر در اثر ادبی ملّت و فرهنگ دیگر است. مسأله‌ی اصلی در این مقاله سیمای رومیان ـ به عنوان یکی از ملل مهمّ تاریخی ـ در مثنوی مولانا و کارکردهای جدید و متنوّع معنایی آن است. از این رهگذر فرضیه‌ی تحقیق بر این اصل استوار است که مولانا از رومیان در اثر خود بیشتر به عنوان نماد استفاده کرده‌است. روش اثبات این فرضیه این گونه است که ابتدا به توصیف این قوم در حکایت‌های مثنوی که دارای کارکردهای جدید معنایی است، پرداخته می‌شود؛ سپس این کارکردهای معنایی و جنبه‌های نمادین این ملّت تبیین و بررسی می‌شود. در این راستا مولانا در بعضی موارد خود به رمزآمیز بودن ایشان اشاره دارد و آن‌ها را تفسیر می‌کند و در موارد دیگر جنبه‌ی نمادین آن‌ها در بافت متن قابل بررسی و اثبات است. نتیجه‌ی تحقیق، کارکردهای نمادین رومیان در مثنوی و ذهن نمادپرداز مولانا در برخورد با اشیا و موضوع‌های اطراف خویش است و پیوند و تناسب استواری که وی از جنبه‌های گوناگون (تاریخی، ظاهری، هنری، متنی، تأویلی) میان معانی مجازی نماد و معنای حقیقی آن ایجاد می‌کند.

کلمات کلیدی