زبان‌ها و گویش‌ها به‌عنوان یکی از عناصر عمده فرهنگ‌ها، از سرمایه‌های انسانی محسوب می‌شوند و در شرایطی که شاهد نابودی سریع این سرمایه‌های ملّی و انسانی هستیم و نگه‌داری از آن‌ها میسّر نیست، لازم است با ثبت و ضبط ویژگی‌های آن‌ها از محو کامل این میراث‌های فرهنگی جلوگیری به‌عمل آوریم. هدف از انجام این پژوهش توصیف بخشی از نظام فعلی گویش روستای ادکان (خراسان شمالی ـ¬اسفراین) است. این گویش از جمله گویش‌های تاتی خراسان شمالی می¬باشدو تاکنون تحقیق زبان¬شناختی جامعی بر روی آنانجام نگرفته است. در این پژوهش، برای جمع‌آوری داده‌ها، از ده گویش‌ور زن و پنج گویش‌ور مرد بومی، سال‌خورده و میان‌سال، و بی‌سواد و کم‌سواد ساکن در این روستا استفاده شده است و سؤالات از قبل تدوین‌شده‌ای به‌طور شفاهی از آن‌ها به عمل آمده و صدایشان ضبط گردیده است. داده‌های خام این بررسی از آوانویسی صدای ضبط شده گویش‌وران به‌دست آمده است. این داده‌ها نشان می‌دهد که نظام فعلی این گویش تفاوت‌های زیادی با زبان فارسی معیار دارد و مهم‌ترین نتایج مرتبط با این پژوهش عبارتند از:1) این گویش فاقد زمان‌های ملموس، ماضی نقلی مستمر وگذشته ابعد است؛2) شناسه‌ها در این گویش در زمان‌های مختلف و با فارسی معیار متفاوتند؛ 3) تکواژهای ماضی‌ساز در این گویش متفاوت با فارسی معیارند؛ 4) در این گویش پیشوندهای فعلی اغلب به‌سبب هماهنگی واکه‌ای با ستاک فعل، به‌صورت‌های دیگری به‌کار می‌روند؛ 5) در گویش ادکان صرف فعل در ماضی نقلی مشابه صرف آن در ماضی ساده است وتفاوت آن‌ها در جایگاه تکیه است؛ 6) در این گویش فعل کمکی «بودن» در صرف فعل‌های ماضی بعید، به/d/تبدیل می‌شود؛7) برای ساخت صورت آینده فعل در این گویش دو روش وجود دارد؛8) ساخت فعل امر در گویش ادکان مشابه با فارسی معیار است به‌جز موارد استثنایی چون فعل «ایستادن».

کلمات کلیدی