وظیفه‌ی بنیادینِ سازمان اطّلاعاتیِ یک کشور، پایشِ اندیشه‌ها رفتارهای گروه‌هایی است‌که با نظامِ سیاسی و حقوقیِ مستقرّ در یک کشور، در حالِ معارضه هستند و کوشش می‌کنند نظم و نظام موجود را براندازند و جانشین آن شوند. کارویژه‌یِ رصدِ مخالفان یک نظامِ سیاسی، تنها وظیفه‌ی یک سازمان اطّلاعاتی نیست؛ بلکه، افزون بر پایش، مبارزه‌ی عملیاتی علیه گروه‌های معارضه‌جویِ برانداز و سرکوب آن‌ها، دیگر وظیفه‌ی یک سازمانِ امنیتی‌اطّلاعاتی است. سازمان‌ها و نهادهای امنیتی و اطّلاعاتی، بخشی مهمّ از یک نظام سیاسی هستند. نظریه‌ی بنیادینِ تأسیس و تشکیلِ یک دولت و نظامِ حقوقی‌سیاسی و دکترین‌های برآمده از تئوریِ تأسیس برای اداره‌ی امور کشور، تعیین‌کننده‌ی مرام و خطّ‌مشیِ سازمان‌های امنیتی و اطّلاعاتی نیز هست. مفهوم دولت در علوم سیاسی، به مجموعه‌ای از نهادها برای ایجاد / اجرای سیاست اطلاق شده است؛ دارای سطحی بالا از نهادینگی است و کاربرد انحصاریِ زور مشروع را در سرزمینی مشخص در چنته دارد. هنگامی که یک واژه با واژه‌ی دیگر، ترکیب می‌شود، هر دو واژه، پهنه و گستره‌ی خود را ازدست‌می‌دهند و به هم‌دیگر، محدود و مشروط می‌شوند؛ واژه‌ای که در ترکیب با کلمه‌ی دیگر قرار گرفت، استقلال معنایی/ کارکردی خود را ازدست‌می‌دهد و دیگر، رها نیست. در این نوشتار، نظریه‌ی سیاسیِ سازمانِ اطّلاعات و امنیّت کشورِ ایران، به‌دلیلِ ساختِ دوگانه‌ی حکومتی (جمهوری و اسلامی)، یک آمیزشِ واژگانی محسوب شده است. هرگاه، از میانِ نظریه‌های گوناگونِ سیاسی‌ای که زیربنایِ تئوریکِ دولت هستند، نظریه‌ای برگزیده شود و مبنای کردارِ حکومت و زیرمجموعه‌های نهادینِ آن (از جمله سازمان‌های اطّلاعاتی و امنیّتی) گردد، آن دولت و آن سازمان اطّلاعات، محدود و مشروط به بُن‌مایه‌های تئوریکِ نظریه‌ی برگزیده، می‌شود. نگارنده با بهره‌گیری از مدل کریک تلاش می‌کند این موضوع را نشان دهد که چگونه تغییر در نظریه‌ی سیاسیِ برپادارنده‌ی یک دولت و حکومت، می‌تواند منجر به تغییر در کارویژه و کردار سازمانِ اطّلاعات و امنیّت آن کشور، گردد.

کلمات کلیدی