دستگرد (dastgerd) واژه‌ای است کُهن، که در فارسیِ امروزی کاربردی ندارد. فرهنگ‌های معاصر فارسی که این واژه را فهرست کرده‌اند، این معانی را برای آن آورده‌اند: قریه؛ زمین هموار؛ زمین و ملک زراعتی؛ بنایی مانند کوشک که گرد آن خانه‌ها باشد. این فرهنگ‌ها برای این معانی شاهدی ارائه نکرده‌اند. واژة دستگرد را در فرهنگ‌های کهن فارسی نمی‌توان یافت. فرهنگ انجمن‌آرای ناصری (خاتمة تألیف 1288 ﻫ.ق/1871 م)، نخستین فرهنگی است که واژة دستگرد را آورده و اگرچه آن را مدخل مستقلی قرار نداده، اما ذیل مدخلِ «دسکره»، به ارتباط دسکره و دستگرد اشاره کرده و دسکره را مخفف دستگرد و دستگرده فارسی دانسته و دستگرد و دستگرده را قلعه و حصار معنا کرده است. فرهنگ‌های پیش از آن، صورت دیگری از واژه را به دست می‌دهند که مأخوذ از عربی است: دَسْکَرَه (عربی: دَسْکَرَه، جمع: دَساکِر). واژة اخیر، به میانجیگری آرامی، خود وام‌واژه‌ای است از زبان‌های کهن ایرانی.

کلمات کلیدی