دریای خزر به عنوان بزرگ‌ترین دریاچه جهان از لحاظ موقعیت جغرافیایی بین آسیا و اروپا واقع شده است. از انجایی که خزر؛ دریاچه‌ای بسته و یا حداقل نیمه بسته به حساب می‌آید، از هرگونه اتصال طبیعی به اقیانوس و دریاهای جهان بی‌بهره است. اکوسیستم آبی خزر در حال حاضر یکی از آلوده‌ترین اکوسیستم‌های آبی جهان است. پژوهش های مختلف نشان می دهد علل و زمینه های مختلفی در این وضعیت نامناسب زیست محیطی موثرند. یکی از مهمترین این عوامل و زمینه ها، فقدان رژیم حقوقی خزر و عدم تقسیم دریاچه از سوی کشورهای ساحلی است. بر این اساس، این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با مراجعه به منابع معتبر کتابخانه ای، درصدد بررسی نقش خلاء رژیم حقوقی دریای خزر در بروز آلودگی های زیست محیطی آن است. یافته های پژوهش نشان می دهد نبود رژیم حقوقی ثابت و پایدار، بهانه‌ای شد که برخی از کشورهای ساحلی با بیان عناوینی همانند «مرز ملّی»، «منطقة ملّی» و غیره، از هر کوششی در بهره برداری افراطی و غارت این میراث مشترک دریغ ننمایند. علاوه بر این، این وضعیت مانع شکل گیری همکاری موثر بین کشورهای ساحلی خزر برای مقابله با منشاء و زمینه های آلودگی شده است. هر چند، در قالب برنامه‌های محیط زیست ‌سازمان ملل متحد، کنوانسیونی در چهارچوب حفاظت از محیط زیست خزر، موسوم به کنوانسیون تهران با موافقت پنج کشور ساحلی در سال 2003 شکل گرفته است که تاثیر محسوسی در بهبود این چالش زیست محیطی نداشته است .

کلمات کلیدی