قریب به دو دهه از ورود نظریه‌های ادبی به مطالعات ادبی در زبان فارسی می‌گذرد. برخی دوستداران ادبیات فارسی نظریۀ ادبی را امری فارغ از پژوهش ادبی و حتی رقیب آن می‌دانند. این تلقی پرسش‌ها و اعتراض‌هایی را در میان دانشگاهیان هوادار ادبیات سنتی برانگیخته و برخی را نیز به تردید افکنده است که آیا نظریه‌های ادبی مدرن و پسامدرن با متون ادبی کهن فارسی نسبتی دارند. این پرسش که البته پرسش مبارکی است، حدوداً نیم‌قرن پس از اروپا و آمریکا برای ما فارسی‌زبانان مطرح شده است؛ درست پنج دهه پیش در اوج شکوفایی نظریه‌های ادبی در مغرب‌زمین، چنین پرسشی مطرح بود. اینک ما درست با همان ذهنیتی مواجهیم که محافل دانشگاهی آلمان، فرانسه، انگلستان و آمریکا از دهۀ هفتاد میلادی گرفتار آن شدند. این ذهنیت ناشی از مقاومت سنت مطالعات کلاسیک دربرابر نوآوری‌های معرفتی و روش‌شناختی نظریۀ ادبی بوده و هست. لازم است برای بیان مدعای خود شماری از مقالات و کتاب‌هایی را معرفی کنم که نسبتِ میان نظریۀ ادبی و متون کلاسیک را به بحث گذاشته‌اند. بیشتر این منابع در فاصلۀ سال‌های 1973- 2008 نوشته شده است.

کلمات کلیدی