به دنبال وفات سعد زغلول، یکی از رهبران ملی¬گرای مصر در 1927م، هواداران حزبی¬اش یادداشت-های بسیاری دربارة او منتشر کردند. یکی از مهم¬ترین این آثار، کتاب سَعد زَغلول بود که محمود عباس عَقاد در 1936م، نوشت. عبدالرحمن رافعی، هوادار حزب وطنی و مورخ ملی¬گرای مصر نیز در 1939و 1941م، زندگی¬نامه¬های مفصلی از دو رهبر دیگر ملی¬گرای مصر، مصطفی کامل و محمد فرید منتشر کرد. اگر چه این آثار تاریخ¬نگارانه در سال¬های مختلفی نوشته شدند، ویژگی مشترکی داشتند و آن ترسیم تصویری آرمانی از رهبران ناسیونالیست مصر بود. این مقاله قصد دارد چگونگی و چراییِ این تصویرسازی را در پرتو فضای تاریخی مصر و نیز نحوۀ انعکاس رقابت¬های حزبی را در این متون بررسی کند. از آنجا که احزاب این دوره در مصر، همان ملی¬گرایان پرشور صحنة سیاسی بودند، شناخت این رقابت¬ها در متون تاریخ¬نگارانه، به فهم تاریخ¬نگاری ملی¬گرایی در مصر در فاصلة دو جنگ جهانی یاری می¬رساند. روش این تحقیق، بر حسب شاخصه¬های تاریخ¬نگاری، مطالعه و تحلیل مؤلفه¬های دو متن مورد بررسی و فهم چگونگی ارتباط و گفت¬وشنود آنها با مؤلفان متون، بافتِ متنی و بافت کلان سیاسی-فرهنگیِ مصر در بازۀ زمانی مورد نظر است. نتیجه نشان داد رقابت¬های احزاب مصر در فاصلۀ 1952-1919م، در حوزۀ تاریخ¬نگاری نیز بروز یافت. این احزاب به دلیل ضابطه¬های ایدئولوژی سیاسی¬شان، تاریخ را نیز بسیار سیاسی دیدند و از آن برای حاشیه¬رانی دشمنان و رقبایشان استفاده کردند. یکی از انواع مدل تاریخ¬نویسی حزبی، تولید زندگی¬نامۀ رهبران ملی بود که در حزب وفد و وطنی بیشترین تبلور را داشت. هر یک از این احزاب، به دلیل رقابت¬ها و دشمنی¬های پنهان و آشکار، تلاش کردند رهبر حزب خود را به عنوان مؤسس جنبش ناسیونالیسم و مثل الأعلی (الگوی آرمانی) در رهبری مصر، به تصویر بکشند و رهبران دیگر را در حاشیۀ حوادث نشان دهند.

کلمات کلیدی