گونه ای خاص از اسکان های غیررسمی ادغام و ضمیمه شدن هسته های روستایی با سکونتگاه های شهری است که در نتیجه گسترش یافتن شهر در پیرامون آنها اتفاق می افتد. عدم برنامه ریزی مناسب و به هنگام در این گونه سکونتگاه ها در راستای تغییر و تحولات اجتناب نا پذیر شهرها باعث می گردد تا جریان توسعه در آنها متوقف شود و پیوند عملکردی مناسب با دیگر نقاط پیرامون برقرار نسازد. در اکثر موارد، سکونتگاه های این چنینی تداوم حیات خود را وام دار سرمایه اجتماعی و روابط اجتماعی بسیار قوی موجود در محل است، اما در بسیاری از سیاست های توسعه های جدید، در مواجهه با فرسودگی این سکونتگاه ها شیوه دوباره سازی و بازسازی کالبدی را پیش گرفته شده است و با در نظرگیری شاخصه های کمی، مبتنی بر الزامات اقتصادی از هویت محلی، مناسبات فرهنگی و اجتماعی کمتر یاد می شود. در این مقاله طرح توسعه سکونتگاه مساله دار محله آبکوه، از محلات کهن با سابقه 300 ساله و نسبتا فرسوده شهر مشهد مورد بررسی قرار گرفته است. در سال های اخیر، تداوم فرسودگی کالبدی و عملکردی، فرسودگی اجتماعی و رواج فعالیت های غیرقانونی و بزهکاری را موجب شده است. مساله ای که از نگاه مسئولین شهری و مشاور تهیه کننده طرح محدوده، ضرورت رویکرد بازسازی را توجیه کرده است. این طرح با بی توجهی به سابقه طولانی سکونت افراد و روابط قومی- خویشاوندی مستحکم ساکنین عملاً بارویکردی آمرانه روشی تخریبی را پیش گرفته است. این شیوه ی برخورد، با اعتراضات جدی جمعیت ساکن این سکونتگاه روبرو شده است. راهپیمایی سکوت، اعلامیه های محلی، اعتراض به مقامات بلند پایه استانی و کشوری، جلسات هم اندیشی در مساجد محلی، همه و همه از نمونه های نارضایتی مردم و همبستگی اجتماعی آنها در اعتراض به نحوه مداخله ی طرح است. هدف این مطالعه، تبیین جایگاه مطالبات مشروع ساکنین این سکونتگاه مساله دار شهری در طرح نوسازی است و از طریق شناخت اهمیت این مطالبات در ارتقای مفهوم پایداری اجتماعی محقق شده است. در این راستا، با روش تحلیل محتوای کیفی بیانیه ها و شب نوشته های سکنه بافت به استخراج دیدگاه ها و مطالبات آنان پرداخته شده است و یافته ها را با اصول و چهارچوب مفاهیم پایداری اجتماعی و مشارکت مقایسه تطبیقی کرده و بر اساس آن سعی در ارائه راهکارهایی کاربردی شده است.

کلمات کلیدی