هدف: گسترش کالبدی- فضایی سکونتگاه های انسانی، به‌ویژه در طی دهه های گذشته در کنار پیشرفت های تکنولوژیکی، روندی شتابان‌تر به خود گرفته و موضوع نیل به الگوی بهینه و پایدار گسترش کالبدی فضایی سکونتگاه‌های بشری را (به‌ویژه در جهان درحال‌توسعه) به چالشی عظیم مبدّل ساخته است. تلاش‌های زیادی برای برطرف ساختن اثرات منفی گسترش پراکنده شهرها به‌عمل‌آمده که عمده‌ترین آن‌ها راهبرد "رشد هوشمند" می‌باشد. پژوهش حاضر نیز باهدف بررسی توسعه هوشمند در نواحی روستایی شهرستان بینالود (روستاهای ابرده علیا، جاغرق، حصار گلستان و ویرانی) به دنبال ارائه ی چارچوبی از این راهبرد، مشتمل بر اصول و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن می‌باشد. روش: پژوهش حاضر، از حیث هدف «کاربردی» و به لحاظ روش و ماهیت «توصیفی - تحلیلی» است. برای جمع‌آوری اطلاعات از روش‌های‌ اسنادی و میدانی استفاده شده است. در ابتدا برای تعیین شاخص های تحقیق از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی فازی استفاده شده و برای بررسی شاخصهای توسعه هوشمند روستایی در شهرستان بینالود، 4 روستای ابرده علیا، جاغرق، حصار گلستان و ویرانی به عنوان جامعه نمونه انتخاب شد که از مجموع 3549 خانوار در نقاط روستایی نمونه، با فرمول کوکران با خطای 0.075 درصد، حجم نمونه 163 خانوار به‌دست‌آمده این افراد با روش نمونه‌گیری تصادفی- طبقه‌ای انتخاب شدند. یافته‌ها: با توجه به نتایج فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی مشخص شد که شاخص‌های اقتصاد خلاق روستایی با وزن 0.534، سرمایه انسانی با وزن 0.148 و شاخص‌های اقتصادی با وزن 0.138 بیشترین تأثیر را در شکل‌گیری توسعه هوشمند روستایی داشته است. همچنین بررسی شاخص های مختلف توسعه هوشمند در سطح روستاهای نمونه و نتایج آزمون T تک نمونه ای نشان از شرایط نامناسبتر شاخص-های کالبدی و زیست محیطی در روستاهای نمونه برای توسعه هوشمند می باشد. در نهایت براساس مدل تحلیل خاکستری نیز مشخص شد که روستای جاغرق شرایط بهتری از سه روستای ابرده حصار و ویرانی داشته است، و روستای ویرانی در پایین ترین سطح توسعه هوشمند روستایی قرار گرفته است. محدودیت‌ها/ راهبردها: عدم دسترسی به اطلاعات و آمار دقیق و عدم همکاری و گاه عدم صداقت برخی از روستاییان از جمله محدودیت های تحقیق حاضر می باشد. راهکارهای عملی: جلوگیری از رشد بیرونی با هدایت رشد به درون بافت، افزایش خدمات و مراکز تامین نیازهای اصلی روستاییان جهت کاهش رفت و آمد، تقویت پیوند روستاـ شهری جهت تامین نیازهای دو طرفه و ... از جمله راهکارهایی در جهت پایداری و زیست پذیری سکونتگاه های روستایی این ناحیه می باشد اصالت و ارزش: در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی فازی شاخصهای توسعه هوشمند روستایی شناسایی و با استفاده از تحلیل خاکستری نقاط روستایی مورد مطالعه سطح بندی شود.

کلمات کلیدی