فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اوایل دهه 90میلادی، ایالات متحده آمریکا، ناتو، اروپا، ترکیه، اسرائیل و بعدها عربستان سعودی را برآن داشت تا با استفاده از خلاء قدرت موجود در قفقاز جنوبی، بدنبال حضور بیشتر در کشورهای این منطقه و بویژه مهمترین کشور آن یعنی آذربایجان، به منظور رسیدن به اهداف مختلف خود باشند. آذربایجان با وسعتی حدود 86600 کیلومتر مربع که صد و دوازدهمین کشور از این حیث می باشد، جنوبی ترین کشور واقع در منطقه قفقاز جنوبی قلمداد می شود و با کشور ایران 765 کیلومتر مرز مشترک دارد. موقعیت ژئوپلیتیک و استراتژیکی پراهمیت قفقاز جنوبی و بویژه کشور آذربایجان، قرار داشتن در همسایگی روسیه و ایران و ذخایر احتمالی 32 میلیارد بشکه ای نفت و 35 تریلیون فوت مکعب گاز و اتصال به سایر ذخایر انرژی خزر، موجب شده است تا این کشور به کانون رقابت بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای مختلفی تبدیل شود. کشورهای ذکر شده در فوق، همگی به نحوی از مهمترین رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای ایران به شمار می روند وحضور فعال آنها در همسایه شمال غربی کشور، از نظر سیاسی- امنیتی و اقتصادی چالش برانگیز بوده است. این مسئله از آن جهت اهمیت بیشتری به خود می گیرد که برخی از این بازیگران سیاسی در صدد نفوذ در حوزه امنیتی ایران بوده و در سال های اخیر نیز تنش هایی از ناحیه آنها متوجه منافع ملی ایران شده و برخی اقدامات دولت آذربایجان نیز در پی تحریکات صورت گرفته توسط همین رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای انجام شده است.

کلمات کلیدی