سنایی شاعر برجستة قرن ششم علاوه بر دیوان و سایر آثار منظوم، نوشته ها و نامه هایی به نثر دارد که نذیر احمد آنها را در کتابی با عنوان مکاتیب سنایی به چاپ رسانده است. تعداد این نامه ها هفده تاست که سنایی آنها را به یاران، دوستان، وزرا و صدور غزنین و بهرام شاه عزنوی نوشته است. دربارة نامه های سنایی تا کنون یک مقاله با عنوان تحلیل ساختار و سبک مکاتیب سنایی انجام شده است و نویسنده، محمد بهنام فر، با بررسی هایی که انجام داده است به این نتیجه رسیده که نثر سنایی در مکاتیب نثر بینابین است. پایان نامة بررسی مضامین عرفانی در مکاتیب محمد غزالی، احمد غزالی و سنایی نگارش آویده قدس نیز به نامه های سنایی از منظر عرفانی پرداخته است. اما در حوزة مورد بحث در پژوهش حاضر تا کنون کاری صورت نگرفته است. از آنجا که در صحت انتساب تمامی این نامه¬ها به سنایی تردیدهایی وجود دارد و استاد شفیعی کدکنی در کتاب تازیانه های سلوک می نویسد: « استاد نذیر احمد از محققان برجستة هند، مجموعة آثار منثور سنایی را که محدود به چند نامه است در یک کتاب گردآوری و نقد و بررسی کرده است و آن را مکاتیب سنایی خوانده است. تردیدی نیست که قسمت اعظم این آثار از قلم سنایی است ولی در اصالت بعضی دیگر از این نامه ها جای تردید باقی است»(شفیعی کدکنی، 1388: 18)، و همچنین با توجه به نتایج تحقیقات پیشین و اینکه روش های سبک سنجی و یکی از مطرح¬ترین آنها موسوم به تحلیل کیوسام، طبق پایان¬نامة امیر محمدیان با عنوان بررسی کارآیی تحلیل کیوسام در تشخیص مؤلف متون فارسی، در زمینة تشخیص مؤلف متون ادبی فارسی به طور کامل قابل اعتنا و اتکا نمی باشد، در این نوشتار سعی کرده ایم با اساس قرار دادن سبک شناسی نحوی، به بررسی ساختار نحوی مکاتیب سنایی بپردازیم و شباهت های موجود میان متغیرهای نحوی در نامه های هفده گانه را بیابیم تا شاید بتوان از این رهگذر تا حدودی تشخیص داد که چه تعداد از نامه ها متعلق به سنایی هستند و چه تعداد منسوب به او. به این منظور در مقالة حاضر به بررسی ساختمان جمله ها و طول آنها، نظم واژگان و نوع چینش آن ها در جمله، مطالعة انسجام متن بر پایة نظریة انسجام هلیدی(شامل ارجاع ضمیری و اشاراه ای و سنجشی، جایگزینی، حذف، عوامل ربطی، پیوندهای واژگانی مانند تکرار، ترادف، مراعات النظیر، تضاد)، بررسی وجهیت در فعل و قید و صفت، زمان افعال، فرایندهای فعلی و نیز صدای دستوری پرداخته ایم. در پایان انتظار داریم اکثر نامه ها در حوزة نحوی با یکدیگر شباهت های معناداری داشته باشند.

کلمات کلیدی