نیتروژن مهمترین عامل تغذیه‌ای محدودکننده رشد گندم دیم بشمار می‌آید. به منظور برقراری ارتباط بین اشکال مختلف نیتروژن در خاک با پاسخ گندم دیم، پژوهشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی به صورت کرت‌های دو بار خرد شده در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم (مراغه) به اجرا در آمد. زمان مصرف نیتروژن در کرت‌های اصلی (کل نیتروژن در پائیز و در پائیز + در بهار)، مقادیر نیتروژن در کرت‌های فرعی (۰، ۳۰، ۶۰ و ۹۰ کیلوگرم در هکتار) و ۷ ژنوتیپ در کرت‌های فرعی در ۳ تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. در مرحله ساقه رفتن (ZGS۳۲)، نمونه‌های خاک از لایه‌های ۲۰-۰، ۴۰-۲۰، ۶۰-۴۰ و ۸۰-۶۰ سانتی‌متری از کرت‌های فرعی تهیه و نیترات و آمونیوم در آن‌ها اندازه‌گیری شد. در این لایه‌ها میزان رطوبت خاک نیز با استفاده از دستگاه Diviner۲۰۰۰ قرائت شد. نتایج نشان داد، نیتروژن معدنی مناسب‌ترین فرم نیتروژن بود که به همراه رطوبت خاک توانستند ۸۰ درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه نمایند. مطابق این مدل، اثر محتوی آب خاک در تولید گندم دیم، ۳/۲ برابر نیتروژن بود. مناسب‌ترین لایه برای واسنجی نیتروژن، ۴۰-۰ سانتی‌متری و حد بحرانی نیتروژن معدنی برای تولید عملکردهای بیش از ۵/۲ تن در هکتار، ۴۱ کیلوگرم در هکتار می‌باشد. مصرف پائیزی ۵۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار قادر به تامین حد بحرانی یادشده در شرایط آزمایش می‌باشد. در مجموع استنباط می‌شود، بین نیتروژن خاک و محتوی رطوبتی آن با پاسخ گندم دیم ارتباط منطقی وجود دارد و از این مدل می‌توان به عنوان ابزار کمکی در توصیه کودهای نیتروژنی برای گندم دیم استفاده نمود.

کلمات کلیدی