مطابق آمار، فرسایش داخلی و آب‌شستگی از عوامل اصلی تخریب سدهای خاکریزه‌ای هستند. اگر اینگونه سدها در دره‌های تنگ احداث شوند، دیواره‌های دره موجب افزایش قوس‌زدگی در بدنه سد می‌گردند. بنابراین وقوع پدیده شکست هیدرولیکی در اینگونه خاکریزه‌ها محتمل‌تر است. سد بیدواز، سدی خاکی‌سنگریزه‌ای با هسته‌ی رسی مایل و نازک است که در شمال شرق ایران در دره‌ای تنگ ساخته شده است. هفت و نیم سال بعد از شروع آبگیری، فروافتادگی‌ای ‌در رویه سد مشاهده شد. ارزیابی رفتار سد بر مبنای داده‌های ثبت‌شده در ابزارهای نصب‌شده در داخل بدنه و پی سد وقوع فرسایش داخلی را در بخش‌های تحتانی هسته و مجاور به تکیه‌گاه چپ تایید می‌کنند. پدیده‌ی شکست هیدرولیکی بعنوان یکی از علل اصلی شروع فرسایش داخلی در این سد مطرح می‌باشد. براین اساس هدف اصلی این مقاله ارزیابی اعتبار این فرضیه می‌باشد. برای دستیابی به هدف، ابتدا رفتار سد در دوران ساخت و آبگیری با یک مدل عددی سه‌بعدی شبیه‌سازی شده است. سپس با استفاده از روابط تجربی و نظری معتبر ضریب اطمینان در برابر وقوع پدیده شکست هیدرولیکی در وجه بالادست هسته سد محاسبه گردید. یافته‌ها نشان می‌دهند، شیب‌های تند دیواره‌های دره و اختلاف خواص تراکم‌پذیری مصالح بدنه سد موجب انتقال تنش قابل توجهی از هسته در مجاور دیواره‌های دره بویژه درترازهای تحتانی آن شده است. این عوامل سبب‌شده که در این نواحی، ضریب اطمینان در برابر وقوع شکست هیدرولیکی با هریک از روابط استفاده شده کمتر از یک باشد، لذا پدیده شکست هیدرولیکی از علل اصلی شروع فرسایش داخلی در هسته رسی مایل سد بیدواز می‌باشد.

کلمات کلیدی