یکی از دلایل بحران سکونت در بخش مرکزی شهرها تحولات توسعه است که باعث خالی از سکنه شدن تدریجی و افزایش فرسودگی آنها می‎شود. بافت مرکزی شهر مشهد نیز با چنین پدیده‎ای روبه‏رو می‎باشد. وجود حرم امام رضا(ع) و خیل زایران، اهمیت بررسی و رفع مشکلات این محدوده را بیشتر نموده است. این پژوهش در پی شناسایی عوامل تهدیدزا و دلایل افت کیفیت پهنه‌های مسکونی و همچنین جستجوی راه‌حل‌هایی برای بازگرداندن مفهوم "سکون" به این گونه بافتها با هدف ایجاد پایداری می‎باشد. بنابراین، مسئله پژوهش، آن است که کیفیت بافت مسکونی مرکزی شهر مشهد چگونه است و چه معیارهایی برای ارتقاء آن می‎تواند سودمند باشد؟ روش پژوهش ترکیبی از تحلیل محتوای کیفی و پیمایش است. تحلیل ادبیات و مبانی نظری مرتبط، به تبیین شاخص‎ها و معیارهای کیفیت محیط برای داشتن سکونت پایدار انجامید. از دستاورد این فاز، برای سنجش کیفیت محدوده سرشور و چهنو بعنوان یکی از مهمترین حوزه‌های مسکونی مرکز شهر مشهد استفاده شد. تکنیک‎های گردآوری داده‎ها شامل برداشت‎های میدانی، تحلیل پرسشنامه شهروندان، شاغلان و زایران بود. جهت رتبه‎بندی و تحلیل معیارها و شاخص‎ها از روش تحلیل سلسله مراتبی و نرم افزار Expert Choice استفاده شد. نتایج تاکید دارد معیارهای کیفیت محیط در چهار بعد اصلی و به ترتیب اولویت عملکردی، تجربی-ادراکی، جمعیتی- اجتماعی-اقتصادی و زیست-محیطی تاثیر ویژه‎ای بر میزان پایداری بافت مسکونی دارند. تحلیل سلسله مراتبی نشان داد معیارهای کاربری چندگانه زمین و تعادل بین مشاغل و مسکن در بعد عملکردی، ضریب ماندگاری و هزینه‎های قابل کنترل مسکن در بعد اجتماعی-جمعیتی-اقتصادی، عدم وجود آلاینده‎ها در بعد زیست-محیطی و دو معیار میزان رضایتمندی شهروندان و میزان امنیت محیط در بعد ادراکی-تجربی از جمله مهمترین معیارهای اثرگذار بر کیفیت محیط محدوده هستند. این موارد بالاترین اهمیت و وزن را در سنجش دودویی بین متغیرها کسب کردند. نرخ ناسازگاری تحلیل 03/0 مؤید روایی معیارها و شاخص‎ها می‎باشد. این معیارها و شاخص‎های می‎تواند با تغییراتی در سایر بافت‎های مرکزی شهرها استفاده شود.

کلمات کلیدی