استان فلوری خراسان-کپه‌داغ در شمال شرقی ایران و جنوب ترکمنستان یکی از مراکز مهم اندمیسم گیاهی در ناحیه رویشی ایران و تورانی است. به منظور بررسی وضعیت اندمیسم گیاهی، پراکندگی جغرافیایی و ارزیابی وضعیت حفاظتی، فهرستی روزآمد از 356 گونه اندمیک از گیاهان آوندی تهیه گردید که متعلق به 112 جنس و 36 خانواده گیاهی از نهاندانگان هستند. جنس‌های Astragalus و Cousinia بیشترین تعداد اندمیک‌ها را دارند و همی‌کریپتوفیت‌ها شکل زیستی غالب در بین آنها هستند. بر مبنای داده‌های پراکندگی گونه‌های اندمیک، که با استفاده از نمونه‌های هرباریومی و منابع معتبر تهیه شد، تنوع و الگوهای پراکندگی تاکسون‌های اندمیک بررسی گردید. بخش مرکزی خراسان-کپه داغ دارای بیشترین غنای گونه‌ای اندمیک بوده و کمترین تعداد اندمیک‌ها در بخش جنوبی این استان فلوری دیده می‌شود. تهیه نقشه‌های پراکندگی گونه‌های اندمیک 16 الگوی اصلی پراکندگی را نشان داد. تنها 24 گونه اندمیک در سرتاسر خراسان-کپه داغ پراکندگی وسیع دارند و بیش از نیمی از اندمیک‌ها فقط در محدوده یکی از پنج زون جغرافیایی آن حضور دارند. تحلیل تنوع اندمیک‌ها بر مبنای نقشه شبکه مربع‌های 15x15دقیقه نشان داد بخش مرکزی رشته کوه‌های کپه‌داغ، رشته کوه‌های آلاداغ و سالوک، و پارک ملی گلستان در مناطقی با غنای زیاد گونه‌های اندمیک واقع شده اند. نقشه تنوع بتا نشان داد بخش وسیعی از خراسان-کپه‌داغ مرکزی، و به دنبال آن بخش‌هایی از زون‌های شرقی، غربی و شمال‌غربی به واسطه ترکیب گونه‌های اندمیک خود از سایر نقاط بسیار متمایزتر هستند. تمام گونه‌های اندمیک منطقه بر اساس معیارها و طبقه بندی‌های فهرست سرخ IUCN مورد ارزیابی قرار گرفتند و در مجموع 200 تاکسون اندمیک در سطح جهانی به عنوان گیاهان درتهدید مشخص شدند که شامل 24 گونه درخطر بحرانی، 72 گونه درخطر، و 104 گونه آسیب پذیر هستند. مناطقی که بیشترین غنای گونه‌های درتهدید را دارند عمدتا در بخش مرکزی رشته کوه‌های کپه‌داغ در امتداد مرز ایران و ترکمنستان، پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت شده قورخود در مجاورت آن، رشته کوه‌های آلاداغ و سالوک، و بخش شرقی رشته کوه بینالود قرار دارند. اهمیت ارزیابی حفاظتی گونه‌ها، تحلیل پراکندگی جغرافیایی و تعیین نقاط داغ تنوع فلور اندمیک به عنوان معیاری از کل تنوع زیستی گیاهان آوندی در اولویت‌بندی حفاظت از گونه‌ها و زیستگاه‌ها مورد بحث قرار گرفته است.

کلمات کلیدی