امروزه بیش از هر زمان دیگری معلولیت و ناتوانی به عنوان یک مسئله اجتماعی و پزشکی مورد بحث قرار می گیرد. معلولیت به مثابه پدیده ای زیستی و اجتماعی، واقعیتی است که تمـام جوامـع، صـرفنظـر از میـزان توسـعه یافتگی، اعم از کشورهای صنعتی و غیرصنعتی با آن مواجه هستند. ارزیابی فضاهای عمومی با توجه بـه نیازهـای معلولان و برنامه ریزی برای آن، یکی از ضروریات هر جامعه است. بحث ارتقا کیفیت درمان در قرن اخیر به طور چشم گیری مطرح شده است و با توجه به اهمیت موضوع، در ایـن پـژوهش بـه یکی از مهم ترین نیازهای معلولان یعنی مراکز توانبخشی می پردازیم. اکنون سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا ویژگی های محیطی و معماری مراکز توانبخشی در روند بهبودی و کیفیت بهره وری کاربران آن فضا مؤثر می باشد؟ در همین راستا در این مقاله به بررسی موارد ذیل برای رسیدن به پاسخ سؤال مطرح شده، پرداخته خواهد شد: معلولیت چیست، مرکز توانبخشی به چه محیطی گفته می شود و چگونه طراحی محیطی این مراکز روی رفتارها، اعمال و تعاملات معلولین اثر میگذارد و در نتیجه عوامل محیطی مؤثر بر بهبود رفتار معلولین در مراکز توانبخشی را ارائه میدهیم. روش تحقیق در این مقاله، عمدتاً روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر اطلاعات کتابخانه ای است و هدف از آن دستیابی به راهکارها و توصیه های طراحی محیطی مؤثر بر درمان در این مراکز می باشد. برای تحقق این هدف تمامی مشخصه ها و مولفه های طراحی محیطی در مورد فضاهای کالبدی مراکز توانبخشی معلولین به منظور پاسخگویی به نیازهای این گروه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و نتیجه حاصل بیانگر آن است که کاربرد مناسب مسائل محیطی مانند رعایت استانداردهای فضایی، مبلمان و تجهیزات، رنگ، نور و... در این فضاها سبب پاسخگویی فضا به ویژگی های روانشناختی کاربران خود باشد.

کلمات کلیدی