سابقه و هدف: چغندرقند به طور متداول در بهار کشت میشود ولی در سالهای اخیر به دلیل مصرف زیاد آب توسط چغندر بهاره و مشکلات مربوط به کمبود آب، کاشت پاییزه این گیاه مورد توجه قرار گرفته است. بررسیها همچنین نشان میدهد که کاشت پاییزه چغندرقند در مقایسه با کشت بهاره دارای مزایایی از جمله کاهش گسترش آفات و بیماریها و استفاده مطلوبتر از تشعشع می باشد. در مقابل، در کشت پاییزه وقتی گیاه در معرض شرایط تنش سرما قرار می گیرد بسیاری از فرآیندهای حیاتی آن دچار اختلال خواهند شد. از این رو شناسایی ارقام متحمل به سرمای چغندرقند لازم و ضروری می باشد اما به دلیل تنوع زمانی و مکانی در بروز سرما در شرایط طبیعی، ممکن است نتایج به دست آمده چندان معتبر نباشند. علاوه بر این، هزینه و مدت زمان لازم برای فرآیندهای انتخاب ژنوتیپ های مقاوم چغندرقند در شرایط طبیعی بیشتر از شرایط کنترل شده خواهد بود. مواد و روش ها: به منظور بررسی تحمل به تنش سرما در تعدادی از ارقام کاندید چغندرقند (جلگه، پالما، گیادا، برای کشت پاییزه آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی (PP سوپرما و 8 ،SBSI موناتونو، 1 با سه تکرار در پاییز و زمستان سال 1388 در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. در این ، -12 ، -10 ، -8 ،-6 ،-4 ،- آزمایش گیاهان تحت شرایط کنترل شده در معرض 10 دمای یخزدگی (صفر، 2 -16 و 18 - درجه سانتی گراد) قرار گرفتند و پس از آن میزان نشت الکترولیت ها اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد که اثرات یخ زدگی و ژنوتیپ بر میزان نشت الکترولیتها و 37 درصد، دارای بیشترین و رقم / 38 و 7 /5 ،38/ و سوپرما به ترتیب با 7 PP بررسی معنیدار بود. ارقام جلگه، 8 از LT50el 26 درصد، دارای کمترین مقدار نشت الکترولیتها بودند. اثر متقابل دما و ژنوتیپ بر / موناتونوبا 0 های LT50el را به ترتیب ارقام موناتونووپالمابا LT50el نظر آماری معنی دار بود. به طوری که بیشترین و کمترین 9- درجه سانتی گراد، دارا بودند. بر اساس نتایج حاصل از همبستگی بین درصد نشت / 11 - و 6 / معادل 1 ارقام چغندرقند، ارقام مورد مطالعه به دو گروه متحمل (موناتونو، گیادا و پالما) و LT50el الکترولیتها و 0/ و سوپرما) تقسیم شدند. در بین ارقام متحمل همبستگی بالا و مثبتی (*** 98 SBSI1 ،PP حساس (جلگه، 8 مشاهده شد این درحالی بود که همبستگی بین درصد نشت LT50el بین درصد نشت الکترولیتها و (r= بود. از آنجایی که تنش سرما عامل (r=0/ در بین ارقام حساس پایین و غیر معنیدار ( 64 LT50el الکترولیتها و محدودکننده کشت پاییزه چغندرقند در مناطق معتدله می باشد، بنابراین شناسایی و انتخاب ژنوتیپهایی که بتوانند تحت این شرایط تحمل مناسبی به سرما نشان دهند در اولویت قرار دارد. به علاوه، از آنجایی که نشت در آزمایشات مختلف، همبستگی بالایی با تحمل به سرمای گیاهان نشان دادهاند، به نظر LT50el الکترولیتها و می رسد که بتوان از این صفت در ارزیابی و انتخاب ژنوتیپهای متحمل به سرما و مناسب برای کاشت پاییزه چغندر قند در کشور استفاده کرد.

کلمات کلیدی