فتوسیستمII در دستگاه فتوسنتزی، حساس‌ترین مؤلفه به تنش دمایی است. به‌منظور ارزیابی تحمل دو توده‌ باقلای بروجرد و نیشابور به تنش یخ‌زدگی (دمای 0، 4-، 8-، 12-، 16-، 20-، 24- درجه سانتی‌گراد) آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1394 در پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. عوامل فلورسانس کلروفیل قبل، 3، 6، 12، 24، 48 و 72 ساعت پس از اعمال یخ‌زدگی اندازه‌گیری شد. درصد بقای توده‌ها نیز سه هفته پس از اعمال تیمارهای دمایی تعیین شد. بیشینه فلورسانس برگ سازگار شده به نور (F\\\'m)، در توده بروجرد نسبت به توده نیشابور چهار درصد بیشتر بود. مؤلفه‌های فلورسانس کلروفیل با کاهش دما از صفرتا °C12- تغییر قابل‌ملاحظه‌ای نشان ندادند ولی با کاهش دما از 12- به °C16- عوامل فلورسانس کلروفیل روند کاهشی پیدا کردند و در °C24- به حداقل مقدار خود رسیدند. کاهش عوامل فلورسانس کلروفیل ازجمله بیشینه‌ی کارایی پتانسیل فتوسیستم F\\\'v/F\\\'m تا 24 ساعت پس از اعمال یخ‌زدگی با شیب تندی ادامه پیدا کرد و پس‌ازآن با شیب ملایم افزایش یافت، اما F\\\'m، 72 ساعت پس از اعمال یخ‌زدگی به مقدار قبل از تنش نرسید. با افزایش شدت یخ‌زدگی درصد بقای نمونه‌ها کاهش یافت به‌طوری‌که در دمای °C12- درصد بقا به 83 درصد رسید با کاهش دما از 12- به °C16- درصد بقا به‌شدت کاهش یافت، در این دما در توده بروجرد هیچ گیاهی باقی نماند و در توده نیشابور تنها پنج درصد از گیاهان قادر به تحمل این شدت از تنش یخ‌زدگی بودند. ضریب رگرسیونی بالایی بین F\\\'v/F\\\'m و درصد بقا در توده بروجرد (99/0=R2) و نیشابور (98/0=R2) مشاهده شد. به طور کلی این مطالعه نشان داد که باقلا قادر به تحمل سرما تا دمای °C12- است و با استفاده از شاخص‌های کلروفیل فلورسانس پس از تنش یخ‌زدگی می‌توان میزان خسارت را در این گیاه تخمین زد.

کلمات کلیدی