به منظور مطالعه چینه سنگی و محیط رسوبی سازند سرخ شیل به سن تریاس زیرین دو برش در نواحی شمالغرب و غرب طبس در منطقه کوه¬های کلمرد مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. برش شماره 1(برش رباط گور) در 50 کیلومتری حاشیه جاده طبس ـ تهران و برش 2(برش چشمه خواجه حسن) در 97 کیلومتری حاشیه جاده قدیم طبس ـ یزد انتخاب شدند. برش 1 در پهنه راورـ مزینو از بلوک طبس و برش 2 در بخش غربی گسل بزرگ کلمرد یعنی در بلوک کلمرد واقع شده است. سازند سرخ شیل یک واحد سنگی بارز به سن تریاس زیرین است که بداشتن رنگ سرخ آجری شاخص است به همین رو شناسایی آن به عنوان لایه¬ای کلیدی در میان سازند جمال و خان در زیر و سازند شتری در بالا بسیار آسان است و در گستره وسیعی از ایران مرکزی رخنمون دارد. این سازند در بلوک طبس ضخامت متغیری از شیلهای آهکی سرخ رنگ داشته که دارای تناوبهای منظمی از سنگ آهک و دولومیت های نخودی و ماسه سنگ است. به لحاظ چینه سنگی برش شماره 1 در حدود 151 متر ضخامت داشته و از تناوبهای شیلهای قرمز و سبز رنگ، سنگ های کربناته و آواری تشکیل شده و ماسه سنگ های موجود در این برش دارای ساخت های رسوبی از قبیل ریپلهای موجی و تداخلی است. برش شماره 2 دارای ضخامتی در حدود 60 متر و لیتولوژی آن شامل شیلهای قرمز و سبز رنگ، ماسه سنگ، سنگهای آهکی و دولومیتی است. مرز زیرین سازند سرخ شیل در این برشها بصورت ناپیوسته با سازند خان توسط افق های ماسه سنگی لاتریتی و بوکسیتی و مرز بالایی آن بصورت پیوسته با سازند شتری است. براساس شواهد صحرایی و همچنین مطالعات آزمایشگاهی، رخساره های گوناگون کربناته و سیلیسی آواری در برشهای ذکر شده مورد شناسایی قرار گرفتند. رخساره های کربناته سازند سرخ شیل بر اساس نوع دانه های تشکیل دهنده، زمینه و درصد فراوانی هر یک از آنها مورد شناسایی قرار گرفته¬اند. در این گروه رخساره¬ای، سه مجموعه رخساره¬ای شامل پهنه جزر و مدی، لاگون و سد و یک رخساره طوفانی تشخیص داده شده است که از سمت خشکی به دریا این مجموعه های رخساره¬ای عبارتند از: مجموعه رخساره¬ای A(A1: رخساره دولومادستون، A2: رخساره مادستون آهکی و A3: رخساره استروماتولیتی دولومیتی شده)، مجموعه رخساره¬ای B(B1: رخساره وکستون بیوکلاستی، B2: رخساره پکستون بیوکلاستی کوارتز¬دار) و مجموعه رخساره¬ای C(C1: رخساره گرینستون اائیدی، C2: رخساره گرینستون اائیدی بیوکلاستی) و رخساره طوفانی پکستون اینتراکلستی. از طرفی رخساره¬های سیلیسی آواری در این سازند به صورت بین لایه¬ای با رخساره¬های کربناته دیده می¬شوند. رخساره¬های سیلیسی آواری شناسایی شده در برش های مورد مطالعه شامل: رخساره شیلی قرمز، رخساره شیلی سبز رنگ و رخساره کوارتز آرنایتی هستند. با توجه به نتایج مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی، قانون والتر(1984)، تغییرات عمودی رخساره ها، مدل رسوبی سازند سرخ شیل به دلیل تبدیل تدریجی رخساره¬ها به یکدیگر و عدم وجود ساختهای ریفی و ریزشی ـ لغزشی و همچنین بر اساس تقسیم بندی رمپ¬ها توسط رید(1985)، یک پلاتفرم کربناته از نوع رمپ با شیب یکنواخت(Homocline) تعیین گردیده است. این نوع رمپ دارای شیب نسبتاً ملایم و یکنواختی بوده که از خط ساحلی تا حوضه کشیده شده و مشابه با رمپ¬های کربناته عهد حاضر نظیر سواحل شیخ نشین خلیج فارس است. در این نوع رمپ شرایط تشکیل کربناتها بطور پیوسته وجود ندارد، بدین صورت که به هنگام ورود رسوبات سیلیسی آواری رخساره های کربناته تشکیل نمی¬شده¬اند. از میان محیط های رسوبی یاد شده، ته نشستهای محیط¬های رسوبی پهنه¬های جزر و مدی و لاگونی بیشترین گستردگی و ضخامت را در سازند سرخ شیل در مناطق مورد مطالعه را نشان می دهند.

کلمات کلیدی